Antički i srednjevekovni izvori nedvosmisleno upućuju na zaključak da su preci današnjih Rumuna i Moldavaca bili Srbi (Sloveni). Te izvore je predstavio u svojoj knjizi „Karpatski i likijski Srbi” (TheCarpatian and Lycian Serbs), na srpskom i engleskom jeziku, prof. dr Relja Novaković.
Slobodan Jarčević
Mnogi istraživči danas, na osnovu vinčanskog pisma, zaključuju – da je matica svih Slovena u Podunavlju. Ovo ne izgleda uverljivo s današnjeg tumačenja povjesti (istorije) evropskih naroda, jer od leve obale donjeg toka Dunava, pa do severnih karpatskih planina se prostiru dve romanske nacije – Rumuni i Moldavci. Teško je poverovati (kad prihvatamo sadržaje zvanične povjesti) da je njihova današnja zemlja bila deo prapostojbine Slovena, kad tu danas ne živi nijedan slovenski narod. Ali, u zvaničnim naučnim knjigama nema tvrdnji o nekakvom ranijem progonu Srba (Slovena), pa doseljavanju u današnju Rumuniju i Moldaviju novog stanovništva s romanskih teritorija – recimo, iz Italije, Francuske, ili Španije. Otkud romanski narod na slovenskoj zemlji?
Naprosto, on iznosi samo priloge za
istoriju Srba – od drugog milenijuma
pre Hrista do 14. stoleća nove ere.
Vremenski raspon o istoriji Srba
(Slovena) zapanjuje, jer smo naučeni da
su Srbi na istorijskoj pozornici
evropske civilizacije tek u šestom
i sedmom stoleću nove ere.
No, antički i srednjevekovni izvori nedvosmisleno upućuju na zaključak da su preci današnjih Rumuna i Moldavaca bili Srbi (Sloveni). Te izvore je predstavio u svojoj knjizi „Karpatski i likijski Srbi” (The Carpatian and Lycian Serbs), na srpskom i engleskom jeziku, prof. dr Relja Novaković. Knjiga je nagrađena na Međunarodnom salonu knjiga u Novom Sadu 1997. Dodeljena joj je nagrada „Laza Kostić”. Profesor Relja Novaković ne postavlja nove teze o istoriji Srba. Ne trudi se ni da nas uveri u istinitost navoda o Srbima u Turskoj, Rumuniji i Italiji pre Hrista. Koristi samo istorijski potvrđene činjenice i dodaje geografska imena, zapisana u starim kartama. Naprosto, on iznosi samo priloge za istoriju Srba – od drugog milenijuma pre Hrista do 14. stoleća nove ere. Vremenski raspon o istoriji Srba (Slovena) zapanjuje, jer smo naučeni da su Srbi na istorijskoj pozornici evropske civilizacije tek u šestom i sedmom stoleću nove ere.
Naslovnica (Miroslav)
Profesor Relja Novaković nas, jednostavno, oslobađa svih vremenskih ograda i, pouzdanom analizom, širi vidike srpskog iskona. Ređa činjenice. A one vrve i neosporive su. I neizbrisive su, jer su mnoge uklesane u granitne ploče u Iraku, Maloj Aziji, Etruriji (severnoj Italiji) i na Balkanu. Uz ove kamene zapise nepoznatih hroničara, ostale istorijske pomene o Srbima (Slovenima) ostavili su nam takvi autoriteti antike i srednjeg veka, kakvi su: Herodot, Strabon, Plinije, Ptolomej, Marcelin, Dion Kasije, Apijan iz Aleksandrije, Jovan Zonara, vizantijski car Porfirogenit, tzv. Bavarski geograf i mnogi drugi.
Da su ova svedočanstva bila pravovremeno
korišćena, onda bi radovi srpskih i
hrvatskih povjesničara (istoričara)
bili mnogo utemeljeniji, primećuje
profesor Relja Novaković.
Ovi izvori o srpskoj davnini nisu izgubili naučnu vrednost. Na njih su se pozivali slavisti novijeg vremena u zapadnoevropskim zemljama – posebno u Francuskoj (Siprijan Rober, Ami Bue), Pavel Jozef Šafarik, Jan Kolar i Konstantin Jiriček iz Austrougarske, ali i naš savremenik Kolin Ronfru, profesor s Kembridža. Profesor Relja Novaković iscrpno navodi i srpske izvore o davnoj srpskoj prošlosti i ustanovljava da oni sadrže ono što su o Srbima (Slovenima) svedočili rimski i grčki istoričari i kartografi. Primećuje da je prava šteta što su ih naši povjesničari zapostavljali, mada su sačuvani u mnogim prvoslavnim manastirima. Da su ova svedočanstva bila pravovremeno korišćena, onda bi radovi srpskih i hrvatskih povjesničara (istoričara) bili mnogo utemeljeniji, primećuje profesor Relja Novaković.
Međutim, nekima od njih odaje priznanje jer su, mada su se bavili istraživanjem sudbine srpskog naroda (kao posledicom nadmetanja velikih sila na Balkanu), početak razvojnog luka srpske (slovenske) kulture stavljali u praistoriju. S obzirom na to da se pisac opredelio za utvrđivanje grupe naroda kojoj su pripadali i Srbi ili kojoj su bili najbliži, morao je da izučava i srpski jezik, i srpsko pismo, antropologiju, etnologiju, srpsko paganstvo i srpsko hrišćanstvo. Tako je i uočio srpske (slovenske) tragove na ogromnom geografskom prostranstvu, i to u vremenu koje izmiče tačnom određenju. Mada je u naslovu pomenuta samo teritorija današnje Rumunije i srpska kraljevina Likija (Lika) u Maloj Aziji, u knjizi se obrađuju srpske naseobine ili države od Velike Britanije do Indije. Svakako, prisustvo Srba (Slovena) na dva kontinenta izaziva sumnju, ali samo dok se ne pročitaju izvori u Karpatskim i likijskim Srbima.
Mnogo pre prof. Relje Novakovića, „Bavarski geograf” i Pavle Šafarik su ostavili beleške da su Srbi bili mnogoljudan i moćan narod, od kojeg su postali svi današnji Sloveni! Profesor Novaković je svoje delo podredio činjenicama, prikupljenim kroz milenijume i s velikog područja, pokazavši pravo metodološko majstorstvo, jer je istraživanja sažeo na samo 190 strana dvojezičnog izdanja.
Novakovićevo delo „Karpatski i likijski Srbi – prilozi za istoriju Srba od drugog milenijuma pre Hrista do 14-og veka” odgovara na mnoga pitanja i objašnjava nedoumice, ali nameće i nove. Ako se osvrnemo na karpatske Srbe, slobodni smo da konstatujemo da budućim istoričarima ostaje da prošire ova istraživanja, koristeći interdisciplinarnu metodu. Drevnost Srba na ovom području je potvrdio i Konstantin Jiriček, koji je napisao da je današnja teritorija Rumunije „matična zemlja” Srba (Slovena), iako je svoje delo o istoriji Srba protkao zaključkom da su se Srbi na Dunav i na Helm (Balkan) doselili tek u šestom i sedmom stoleću posle Hrista.
Da ne bi staništa Srba u Rumuniji u
četvrtom stoleću bila tumačena
mogućnošću da su Srbi dolazili na
Karpate iz „prapostojbine” u Ukrajini,
pa se tu zadržavali do svog naseljavanja
na Balkan u 6. i 7. stoleću, prof. Novaković
navodi istorijska dokumenta o istim
takvim (srpskim) naseobinama u Srbiji
i to, opet, u četvrtom stoleću.
Po svojoj navici, profesor Novaković samo upućuje na dokumenta i istorijske događaje. Opisuje šta se dešavalo u 4. stoleću nove ere (360-363). Tada je vladao rimski car Justinijan Drugi. Hroničar u Carigradu Marcelin naziva Karpate Srpskim planinama. Pre toga (308-324), što je još dragocenije za potvrdu starosedelaštva Srba (Slovena) u Rumuniji i Moldaviji, u vreme borbi među rimskim carevima Konstantinom Velikim i Likinijem, spominju se Srbi u Karpatima i na donjem toku Dunava – na toj teritoriji su danas Rumunija i Moldavija. A Dion Kasije u „Rimskoj istoriji” beleži da je Likinije bio Srbin i da je zatražio pomoć od karpatskih Srba! Pored ovoga, prof. Novaković navodi toponime i hidronime u Rumuniji, koji su čisto srpski: Snagov, Severin, Deva, Trgovište, Pogana, Brašov, Izvorul Reče (Izvor Hladni) i mnoga druga.
Dion Kasije (Vikipeija)
Da ne bi staništa Srba u Rumuniji u četvrtom stoleću bila tumačena mogućnošću da su Srbi dolazili na Karpate iz „prapostojbine” u Ukrajini, pa se tu zadržavali do svog naseljavanja na Balkan u 6. i 7. stoleću, prof. Novaković navodi istorijska dokumenta o istim takvim (srpskim) naseobinama u Srbiji i to, opet, u četvrtom stoleću. U pitanju su vizantijski zapisi o biskupu Niketi u Remezijani (Beloj Palanci u Srbiji), koji je širio hrišćanstvo među „divljim Srbima”.
Tek iz Male Azije, stižu iznenađenja, što nam saopštava, opet, prof. Relja Novaković. U predgrčkoj državi Likiji (Liki) otkriveni su spomenici s natpisima na srpskom (slovenskom) jeziku. Taj lokalitet su istraživali američki arheolozi, pa nema bojazni da je u pitanju neobjektivnost. Glavni grad te države bio je Srb. A grad s tim imenom, imamo danas u Liki, u Republici Srpskoj Krajini. Druga država na teritoriji današnje Turske koja je, nesumnjivo, bila srpska zvala se Lidija, a glavni grad joj je bio Sard.[1]
***
Na osnovu srednjevekovnih jezičkih
podataka u Moldaviji i Rumuniji,
nameće se zaključak da su rumunska i
moldavska nacija stvorene od Srba (Slovena).
Prof. Relja Novaković je spomenuo srpske tragove u Italiji, Zapadnoj Evropi, pa i na Britanskim ostrvima. Knjiga je izazovna i preko potrebna, ali se na srpske (slovenske) tragove u Maloj Aziji i u drugim krajevima Evrope, na ovom mestu, nećemo osvrtati. Zanima nas antičko i srednjevekovno stanovništvo Rumunije i Moldavije – njegova etnička pripadnost, na koju upućuje prethodni jezik u ovim pokrajinama, korišćen pre nego što je u Rumuniji i Moldaviji stvorena varijanta današnjeg romanskog jezika. Na osnovu srednjevekovnih jezičkih podataka u Moldaviji i Rumuniji, nameće se zaključak da su rumunska i moldavska nacija stvorene od Srba (Slovena). Učinjeno je to državnim inženjerstvom Rimske imperije, Rimokatoličke i Protestanske crkve, Habsburške monarhije (Austrije), Nemačke, Francuske… Stanovništvo Rumunije i Moldavije je, tako, svrstano u romansku grupu naroda. Druge dve grupe su Germani i Sloveni.
U Evropi su narodi bili primoravani (državnom prisilom i autoritetom crkve), da se odriču svog jezika i da prihvataju tuđi – pa su smatrani drugim narodom. Stvaranje „rumunske nacije” i „moldavske nacije” uslovljeno je:
1. Promenom jezika – govorili su srpskim, a onda
im je nametnut jezik stvoren mešavinom srpskog i latinskog i
2. Prećutkivanjem da u antičkim i srednjevekovnim dokumentima piše
da su stanovnici današnje Rumunije i Moldavije – slovenski Dačani, ili dački Sloveni.
Rimljani su osvojili Dakiju u prvom veku
posle Hrista, a o tadašnjoj zemlji
Dačana ostavio je podatke rimski pesnik
Ovidije. Zapisao je, da latinski i dački
jezik nisu imali dodirne tačke.
Pesnici, istoričari i hroničari Rima i Istočnog rimskokg carstva (Vizantije) ostavili su podatke o Dačanima na donjem toku Dunava i u Karpatima. Niko od njih nije nagovestio mogućnost da su antički ili srednjevekovni stanovnici Rumunije i Moldavije bili srodni Rimljanima ili Latinima. Besmisleno je tako nešto i pretpostaviti – i zbog toga što je rumunska teritorija udaljena od Apeninskog poluostrva, pa to nije omogućavalo srodnost Dačana i Rimljana. Rimljani su osvojili Dakiju u prvom veku posle Hrista, a o tadašnjoj zemlji Dačana ostavio je podatke rimski pesnik Ovidije. Zapisao je, da latinski i dački jezik nisu imali dodirne tačke.
Ovidije je prognan iz Rima na rumunsku crnomorsku obalu. Nije ostavio određenije (danas razumljive) podatke o domorodačkom narodu, ali je obavestio da mu jezik Rimljani ne razumeju. On ne zove narod u današnjoj Rumuniji Dačanima, nego raznoliko: Getima, Sarmatima, Pontima i Tračanima (danas znamo da su se ta imena odnosila na Srbe ili Slovene).
U istoriji poznati Bavarski geograf, takođe, zove Slovenima ove grupe naroda: Goti (Geti), Sorabi, Skiti, pa potvrđuje da je razumljivo što Ovidije nije razumeo slovenski (srpski) jezik Gota i Skita.[2] Pogledajmo Ovidijevo svedočenje o jeziku na rumunskoj obali Crnog mora, u pismu prijatelju: „Ja, rimski pesnik – oprostite muze! Vrlo često sam prisiljen da govorim sarmatski… Oko sebe čujem da se govori gotovo samo skitski i trački i čini mi se da mogu da pišem na getski način. Veruj mi, bojim se da ne čitaš u mome rukopisu pontske reči, pomešane s latinskim”.[3]
Stanovnici današnje Rumunije i Moldavije
su pokršteni na srpskom jeziku. Do sredine
18. stoleća, Srpska pravoslavna crkva
štampa knjige i za stanovnike Rumunije i,
nema spora, da to čini na tadašnjem
srpskom jeziku i ćiriličnom azbukom.
Vidimo da u prvom stoleću nove ere jezik na teritoriji današnje Rumunije ne pripada grupi latinskih jezika. Ako sledimo pravila pri primanju hrišćanstva – kad je u pitanju Patrijaršija u Carigradu, znamo da su narodi pokrštavani na svom jeziku – Rusi na ruskom, Gruzijci na gruzijskom, Jermeni na jermenskom, Grci na grčkom, Arapi na arapskom jeziku itd. Stanovnici današnje Rumunije i Moldavije su pokršteni na srpskom jeziku. Do sredine 18. stoleća, Srpska pravoslavna crkva štampa knjige i za stanovnike Rumunije i, nema spora, da to čini na tadašnjem srpskom jeziku i ćiriličnom azbukom.
Prof. Vera Milosavljević nas upoznaje da se na rumunskom kneževskom dvoru govorilo srpski u 17. stoleću, mada je u 16. stoleću počeo da se stvara veštački rumunski jezik. Upoznaje nas da je i Stojan Novaković (19. stoleće) prepoznavao srpsku književnost u Rumuniji. Ona to navodi u kritici „Kataloga” Matice srpske u Novom Sadu:
„Ovde leži i najveća zagonetka ovog Kataloga. Da li su i koje su među ovim knjigama – koje nisu označene ni kao srpske, ni kao knjige na ruskom jeziku – srbulje? Za jednu od njih, još Stojan Novaković, a posle i drugi autori, ustanovili su – da je prava srbulja. To je Triod cvetni ili Pentikostar – štampan u Trgovištu (Rumunija) 1648-1649. godine, svakako jedna od poslednjih, ako ne i poslednje izdanje, prava labudova pesma srbuljske crkvene knjige. Po milosti vlaške knjeginje Jelene, štampao ga je Jovan Svetogorac, rodom iz Kamengrada u Bosni, postrižnik manastira Gomionica… I ova knjiga je, u ranijoj signaturi u Biblioteci Matice srpske u Novom Sadu, bila označena s ‘Rm’”.[4]
Neoprostivo je što su srpski zvaničnici u naučnim ustanovama, pa i akademici, istrajavali na tome da ova srpska dela pripišu književnosti na rumunskom jeziku?! I povodom ovog dela se to vidi, jer su naši i rumunski stručnjaci odlučili, da ga obeleže oznakom ‘Rm’ – što znači, da je delo iz rumunske književnosti. Naravno, izostalo je objašnjenje – ako je knjiga iz rumunske književnosti, zašto je na srpskom jeziku? Pošto je u to teško poverovati, prof. Vera Milosavljević otklanja svaku sumnju:
Za razliku od srpskih istraživača,
Hrvat Josip Badalić napisao je da je
rumunska književnost do kraja 16.
stoleća pisana na srpskom jeziku.
Naravno, Badalić ne kaže doslovno da
je ona „srpska”, nego „južnoslovenska”.
„Crkvene slovenske knjige iz starih štamparija s tla današnje Rumunije u literaturi, obično se zovu vlaške. Tako ih je zvao i Ljubomir Stojanović u Katalogu rukopisa i starih štampanih knjiga Narodne biblioteke u Beogradu iz 1903. godine. Tako ih naziva Dejan Medaković u Hilandarskom katalogu (1978). Ali, isti Stojanović, u svojim Starim srpskim zapisima i natpisima, doneo je pogovore iz ovih knjiga – kao stare srpske tekstove. Može li se u ovom zapletu oko vlaških knjiga tražiti odgovor – zašto je broj srbulja u ovom Katalogu ostao neutvrđen i neoznačen? Možda i može, ali ne bi trebalo. Nema razloga da knjige, rukopisne i štampane, koje su u svoje vreme u rukama mitropolita Kiprijana, mitropolita Maksima i drugih duhovnika i vernika odigrale pomiriteljsku i prosvetiteljsku ulogu u pravoslavnom svetu, ikada budu kamen spoticanja između srpske i rumunske knjige i kulture.”
Josip Badalić (Vikipedija)
Za razliku od srpskih istraživača, Hrvat Josip Badalić napisao je da je rumunska književnost do kraja 16. stoleća pisana na srpskom jeziku. Naravno, Badalić ne kaže doslovno da je ona „srpska”, nego „južnoslovenska”. Badalić svedoči da je u rumunskoj i moldavskoj srednjevekovnoj književnosti korišćen srpski jezik.[5]
Stare rumunske crkve i danas su s freskama i ikonama na srpskom jeziku. Počeci korišćenja novog rumunskog jezika u literaturi nisu zabeleženi pre 16. stoleća. To piše u enciklopedijskoj odrednici o rumunskom jeziku:
„Rumunski jezik se razvio iz latinskog, pretežno vulgarnog jezika rimskih provincija Dakije, Mezije i Trakije, čije je stanovništvo (Tračani, Iliri i drugi) pomešano s ljudstvom brojnih rimskih posada, s kolonima, deportircima, itd, bilo, za vreme Carstva romanizirano… Najstariji dokument rumunskog jezika je jedno pismo bojara Neakšula iz 1521. godine. U 16.stoleću, pojavljuju se, u okviru reformacijskih nastojanja, prijevodi crkvenih tekstova sa slovenskog na rumunski jezik. Prva rumunska štampana knjiga je iz 1544, ali nije sačuvana. Između 1559. i 1581, pojavljuju se u Brašovi protestanska izdanja crkvenih knjiga. Za ustanovljenje dakorumunskog dijalekta za književni jezik bilo je značajno izdanje Biblije 1688. g. Rumuni su do 19. stoleća upotreljavali ćirilicu, s vlastitim znacima ‘DŽ’ i ‘C’, koji su preuzeti u modernu srpsku ćirilicu. Moldavska varijanta rumunskog jezika i danas koristi ćirilicu”.[6] [1] Novaković, prof. Relja: „Karpatski i likijski Srbi” (The Carpathian and Lycian Serbs), Zavod za srbistiku „Sardonija” u Čikagu i IPA „Miroslav” u Beogradu, 1997.
[2] Novaković, prof.: „Karpatski i Likijski Srbi”, IPA „Miroslav”, Beograd, 1997, str. 36.
[3] Ovidije: „Tužaljke”, V, 12, 55,56, 58
[4] Isto, str. 235-236.
[5] Isto, str. 239.
[6] Enciklopedija Leksikografskog zavoda, Zagreb, 1956.
