SRPSKI KALENDAR

Srpski kalendar je bio zvanični kalendar svih srpskih država do 19. veka. Nastao je pre 7526. godine i potiče iz Vinčanske kulture. Sveti Sava ga je uneo u „Zakonopravilo”, kodeks crkvenih pravila Srpske pravoslavne crkve, pa je Srpski kalendar postao zvanični verski kalendar koji i danas važi. U isto vreme Sveti Sava unosi ćirilično pismo i krst sa četiri ocila iz Vinčanske kulture, pa ćirilično pismo postaje zvanično pismo Srpske pravoslavne crkve, a krst sa četiri ocila simbol kontinuiteta svih srpskih država.

Mr Milan Stevančević

Stojim 2012. godine u porti crkve Svetog proroka Ilije u Crkvinama i s poštovanjem posmatram oronuli spomenik srpskog vladara despota Stefana Lazarevića.

Crkva u Crkvinama

Spomenik je na otvorenom i propada, a vreme čini svoje. Slova sve više blede i postaju nečitka. Memla koja se uhvatila prekrila je tekst, a da bih ga pročitao uzeo sam peškir i obrisao spomenik.

U Crkvinama sam prvi put bio 1945. godine kada me je deda Milovan doveo da vidim spomenik. Učio me da pišem ćirilicom i latinicom, jer je njega njegov deda, Karađorđev saborac, podučavao i ćirilici i latinici. Govorio je da bi svaki Srbin trebalo da se pokloni despotu Stefanu.

Milovan Stevančević

Kada sam pitao jednog crkvenog velikodostojnika za kalendar Svetog Save, dobio sam odgovor „da nije vreme”. Koje vreme? A drugi mi reče da Srpska pravoslavna crkva ima crkveni kalendar koji počinje 1. septembra. Pitam sam ga: Po kojem kalendaru? Verovatno se zbunio pa je pomešao kalendar sa Mesecoslovom.

Zapisi sa Srpskog kalendara nalaze se svuda oko nas, nama preostaje mali napor da se sagnemo, pročitamo, zapišemo i ostavimo ih budućim pokolenjima da se nezaborave. Tako je Njegova Svetost patrijarh srpski Varnava, prilikom osvećenja osnovnog kamena crkve Svetog Marka u Beogradu, u Osnivačkoj povelji zapisao:

„U ime Oca i Sina i Svetog Duha osveti se osnovni kamen ovom Božjem hramu posvećenom Svetom Apostolu i Evangelisti Marku u Prestonici Jugoslavije, Kraljevom Gradu Beogradu, pored stare crkve Svetog Marka, na dan Hramove slave,  leta  7439. meseca aprila u 23 danu a od Vaplođenja Gospodnjega 1931. godina, za vreme srećne vladavine Njegovog Veličanstva Kralja Jugoslavije Aleksandra Prvog Karađorđevića i Poglavara Srpske Pravoslavne Crkve Njegove Svetosti patrijarha Varnave, koji izvrši ovaj čin osvećenja.”

Osnivačka povelja stavljena je u flašu, koja je napunjena sa uljem i ugrađena u temelj crkve Svetog Marka u Beogradu. Vidi se da je patrijarh Varnava nastavio tradiciju srpskih patrijaraha i datirao Osnovačku povelju po Srpskom kalendaru. Vratimo li se u prošlost, dolazimo do saznanja da su svi srpski patrijarsi datirali po Srpskom kalendaru.

Na Vanrednom zasedanju Sv. Arhijerejskog sabora, u Peći, od 26. do 27. avgusta 1924. godine, Njegova Svetost srpski patrijarh Dimitrije Pavlović pokrenuo je pitanje zvaničnog upisa despota Stefana u diptihe Svetih Srba kao Svetog Stefana despota srpskog.

Despot Stefan

Za većinu crkvenih velikodostojnika ime Sveti Stefan bilo je prihvatljivo, ali ne kao „despota srpskog”. Zašto baš srpskog?

Njegova Svetost patrijarh srpski Dimitrije, na bdeniju 19. jula 1927. godine, proglasio je despota Stefana za svetitelja, predloživši Saboru da se njegovo ime upiše u diptihe svetih i da 19. jul bude posvećen Svetom Stefanu despotu srpskom. Patrijarh je kao učen čovek znao koliki je doprinos despota Stefana Lazarevića srpskom narodu i Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Despot Stefan Lazarević bio je veliki pokrovitelj srpske kulture i umetnosti, a sam pisac i pesnik: najznačajnije književno delo mu je „Slovo ljubve” (Reč ljubavi).

On je od 6915. do 6925. (1407-1418.) godine podigao manastir Manasiju, koji je bio srpski kulturni centar i izvor mnogih pisanih književnih dela. Manasija je bila, savremenim rečnikom, univerzitet srpskog naroda s ciljem širenja nauke i kulture. U isto vreme to je bila prva zvanična prevodilačka i prepisivačka  ustanova srpskog naroda koja je kasnije nazvana Resavska škola.

U doba vladavine despota Stefana Resavska škola donosi preporod u srpskoj nauci i književnosti i tokom 15. i 16. veka imala je veliki uticaj na razvoj srpske nauke i kulture. Zato je despot Stefan poštovan u srpskom narodu i prikazuje se sa oreolom u Kaleniću, Manasiji, Ljubostinji, Rudenici, Koporinu, Dobrunu i Orahovici. To se prenosi u Rusiju, gde ga u njihovim bogoslužbenim knjigama proglašavaju svetiteljem.

Posle Kosovskog boja, iako maloletan, napisao je epitaf na mermernom strubu na mestu pogibije svoga oca kneza Lazara, na kojem se nalazi zapis da se Kosovska bitka odigrala „godine 6897 ”.

Eto, obišao sam pola sveta da bih saznao da se Kosovske bitka odigrala 6897. godine, a ne 1389. godine, kako su me učili po Gregorijanskom kalendaru koji u vreme Kosovskog boja nije ni postojao!

Ovim zapisom Despot Stefan Lazarević, najobrazovaniji vladar toga doba, ostavio je u zavet našem narodu Srpski kalendar. Na zapisu se prepoznaje znak ( ) simvol srpskog naroda koji potiče iz Vinčanske kulture.

Despot Stefan Lazarević iznenada umire 19. jula 1427. godine.  Na mestu gde ga je zadesila smrt, Đurađ Zubrović je podigao mermerni spomenik koji se sada nalazi u porti Srpske pravoslavne crkve u Markovačkim Crkvinama. Na istočnoj strani spomenika nalazi se trokraki krst.

Istočna strana

A na zapadnoj strani spomenika od belog venčačkog mermera uklesan je zapis: „Ja, despot Stefan, sin svetog kneza Lazara, po predstavljenju moga, milosti Božjom, bih gospodin svim Srbima u Podunavlju, Posavlju, delu Ugarske zemlje, Bosanske i Primorju Zetskom. U bogomdanoj mi vlasti provodih života mojega koliko blagomu izvoli se Bogu, godina 38.  I dođe meni zapovest od cara svih careva, Boga, govori poslani k meni anđeo. Idi.

Tako duša moja od ubogog mi razluči se tela na mestu Glava u leto tekuće  6935., indikta 5., kruga Sunca 5., lune 19.,  meseca jula, u 19. danu.”

Zapadna strana

Srpska pismenost dostigla je visok stepen, pa je korišćenje simbola bilo uobičajeno. Jedan od najznačanijih u srpskom narodu jeste simbol za vreme koji potiče iz Vinčanske kulture. Da bi se brojevi razlikovali od godina, ispred slova nalazi se simbol za vreme. Osobenost datiranja godina na spomeniku despota Stefana je što se ispred svake godine nalazi simbol za vreme. Međutim, u srpsko-srpskom prevodu, koji se može naći u mnogim knjigama, simbol za vreme „protumačen” je kao slovo i.

„I tako duša moja od ubogog mi razluči se tela na mestu zvanom Glava, godine tada tekuće 6000 i 900 i 30 i 5, indikata 5, suncu krug 19, lune 19, meseca jula 19 dan”.

Međutim, simbol za vreme na spomeniku nema nikakve sličnosti sa slovom I.

Simbol ispred godina

U starim rukopisnim knjigama mogu se naći simboli za vreme različitog oblika. Najčešći oblik simbola je kosi luk sa dve prave linije koje seku luk.

Simbol za broj
Kod srpskog simbola za vreme prva vertikalna linija koja seče luk nalazi se uvek niže od druge linije.

Na spomeniku despota Stefana poštovan je u celosti protokol Svetog Save u vezi s pisanjem brojeva.

Osporavaoci su, međutim, izmislili da simbol za vreme označava hiljadu. Ako se vratimo zapisu uklesanom na spomeniku i prihvatimo da simbol označava hiljadu, onda bi gornji tekst u srpsko-srpskom prevodu glasio: „godine tada tekuće 6000, 900000, 30000, 5000”. Drugim rečima, datiranje na spomeniku sa simbolom za vreme ruši postojeće mišljenje da isti predstavlja hiljadu. Tek sada se može videti zašto su simboli na spomeniku prevedeni kao slovo i, a ne kao hiljadu.

Kada bi simbol za vreme označavao hiljadu, onda bi gornji zapis u srpsko-srpskom prevodu glasio: „ SEDAM HILJADA,  HILJADA, DVANAESTE”!

Međutim, u odeljku „Letopisačke beleške” u keizi STARI SRPSKI ZAPISI I  NATPISI (knjiga 6), Ljubomira Stojanovića, piše neki drugi datum.

Na osnovu „Letopisačkih beleški” despot Stefan Lazarević umro je  6936. meseca jula u 18. danu.  Postavlja se pitanje ko greši? Da li je to slučajna ili namerna greška?

Da bi se došlo do istine, trebalo je naći original „Žitija” koja je napisao Konstantin Filozof i proveriti datum smrti despota Stefana. Tragajući za fototipskim izdanjem originala dolazim do saznanja da original nije u Srbiji (odnet je na bespovratno „čuvanje”).  Srećom, postoje četiri sačuvana prepisa, dva na srpskom i dva na ruskom jeziku. Ni oni nisu u Srbiji!

Najznačajniji jeste „Cetinjski prepis”, srpska redakcija, ali ga 1829. godine vladika Petar Prvi poklanja Andžeju Kuharskom i sada se nalazi u vlasništvu biblioteke u Odesi. Drugi prepis, srpska redakcija, nazvan „Bogišićev prepis” završio je u Muzeju u Cavtatu (Hrvatska). U Hrvatskoj je i „Zakonopravilo Svetog Save”.

Od dva ruska prepisa, prvi „Kiriloberozerski prepis”, ruska redakcija, čuva se u biblioteci Petrogradske duhovne akademije, a drugi „Volokolamski prepis”, u Ruskoj državnoj biblioteci.

Srpska pismenost stvorila je veličanstven pravopisni sistem još u 6. veku koji je kasnije doradio Sveti Sava. I to je nastavljeno tokom vekova u cilju jednostavnosti, zajedno s dva pisma srpskog naroda – ćirilicom i latinicom. Srpska latinica, koju je priredio Vuk Stefanović Karadžić, postala je zvanično pismo balkanskih naroda i nacija.

Vatroslav Jagić, hrvatski filolog i bečki stipendista, stekao je slavu tumačeći srpske stare rukopisne knjige, a bečko-berlinska škola ga je hvalila kao poznavaoca slovenske književnosti. Tako je najpre postavljen za profesora slavistike na Humboltovom univerzitetu u Berlinu, zatim za profesora slavistike na Bečkom univerzitetu.

U „Glasniku srpskog učenog društva”, Vatroslav Jagić je 1875 godine objavio: „Konstantin Filozof i njegov Život Stefana Lazarevića despota srpskog”.

Naslovnica „Glasnika”

Nema srpske knjige o despotu Stefanu, a da kao referencu ne uzima tumačenje Vatroslava Jagića.

Međutim, datiranje i pisanje srpskih brojeva u „Žitiju despota Stefana Lazarevića”, Vatroslava Jagića, predstavlja pokušaj relativizacije srpske kulture, Srpskog kalendara i srpske pismenosti. Za neke događaje ispoštovan redosled datiranja – godina, mesec i dan, a za neke nije. Pisanje brojeva, na primer,nije po srpskom protokolu. U starim rukopisnim knjigama srpskog naroda brojevi se razlikuju od slova po simbolima koji označavaju broj, a ne slovo. Tako je redosled datiranja kod Kosovskog boja bez simbola za brojeve.

Simbol za vreme toliko je sitno napisan da se jedva primećuje. Slova bez simbola ne predstavljaju brojeve, već slova. Jednostavno rečeno, nema simbola koji označavaju brojeve. Po srpskom protokolu ne postoji datiranje sa donjom tačkom, već tačka mora da bude na sredini. Sve to ukazuje ili na nepoznavanje srpske pismenosti ili da je Vatroslav Jagić imao druge namere.

Kod datiranja smrti despota Stefana, osim gore navedenih pravopisnih grešaka, promenjen je i kalendar pa je redosled datiranja napisan po Gregorijanskom kalendaru. Zamenjena su mesta meseca i dana: najpre je napisan 19. dan, a onda mesec jul po Gregorijanskom kalendaru.

Tako je Vatroslav Jagić potpuno izmenio protokol Srpskog kalendara koji određuje pisanje godina i brojeva i njihovo razdvajanje. Zašto ? Pomenute izmene izazivaju sumnju u verodostojnost i dobronamernost prepisa Vatroslava Jagića. Da li je promenjeno još nešto što ne znamo, ili su ovo jedine izmene? Jeli nešto prećutano?

Time se ruši protokol Svetog Save, jer se u celosti relativizuje postojanje protokola Srpskog kalendara. Ukoliko to posmatramo sa stanovišta relativizacije srpske istorije, cilj je postignut: Srpski kalendar i srpski način pisanja brojeva nepoznati su srpskom narodu. Mnogi dobronamerni Srbi koji su proučavali srpsku istoriju bili su pod uticajem Vatroslava Jagića, pa su datirali bez simbola za vreme i bez simbola za brojeve. Umesto srednje tačke ispisivali su donju tačku koja ne postoji u Srpskom protokolu.

Srbi su koristili, isključivo, čas a ne sat i imali posebno računanje za dnevne i noćne čase. Dnevni časi računaju se od 6 sati izjutra do 18 sati, a noćni časi od 18 sati do 6 sati izjutra. Kada se napiše da se Kosovska bitka završila u 6. času, to znači da se završila u 12 sati. Tako je despot Stefan umro u 5. času dana, odnosno u 11 sati pre podne. Ovo računanje deo je protokola Srpskog kalendara po kome se razlikujemo od drugih naroda.

Zavedeni predrasudom da je priznati stručnjak, mnogi Srbi su poverovali da je Vatroslav Jagić dobro preveo „Cetinjski prepis”. Tako je iz dana u dan rastao je broj učenih Srba kojima je bilo lakše da prepišu nego da mukotrpno proveravaju, stoga su pogrešan način pisanja brojeva i greška u protokolu postali „istina”.

Grešku u datiranju nije mogao da napravi Konstantin Filozof, jer u vreme pisanja „Žitija despota Stefana Lazarevića” nije ni postojao Gregorijanski kalendar. Ni kamenorezac koji je uklesao u mermerni spomenik datiranje po Srpskom kalendaru i simbolima koji označavaju brojeve. Međutim, postoje tri greške i to: u datumu, u godini i kod simbola koji označavaju brojeve.

Ako se prihvati protokol Srpskog kalendara, onda je zapis u odeljku „Letopisačke beleške” da je despot Stefan umro 6936. godine tačan. U „Letopisačkim beleškama” u potpunosti je ispoštovan srpski Protokol i način pisanja brojeva. Želimo li da budemo dobronamerni, može se reći da je u prevodu „Žitija Stefana Lazarevića” došlo do nenamerne zamene protokola, a da su zbog nepoznavanja značaja simbola, koji označavaju brojeve, brojevi napisani pogrešno. Kada je u pitanju greška u godinama to se može pripisati nepoznavanju razlike u stilovima Srpskog i Gregorijanskog kalendara.

Pod stilom kalendara podrazumeva se način računanja početka kalendarske godine. Početak nove godine kod starih kalendara sa evropskog civilizacijskog prostora bila je neka astronomska pojava. Kod Srpskog kalendara on je određen prirodnom pojavom, aprilskim presekom nematerijalnih energija koje stižu sa Sunca, gde godina počinje početkom aprila i nema fiksni datum. Tako se Mitrovdan u 2012. godini pomerio za 11 dana unapred.

Ni jevrejski kalendar nema fiksni datum početka nove godine. Zako je jevrejska nova godina u 2012 godini počela 16. septembra, a naredna 11 dana ranije, odnosno 5. septembra 2013. godine po Gregorijanskom kalendaru. Postavlja se pitanje: Da li postoji neka kosmička veza između ova dva kalendara koju mi na sadašnjem nivou saznanja ne znamo?

Južna strana

Na južnoj strani spomenika piše: „Pobožni gospodin despot Stefan, dobri gospodin, predobri, mili i voljeni gospodin Despot. O teško onome ko ga vide na ovom mestu mrtva. Ja Đurađ Zubrović, grešni rab Božji, postavih ovaj kamen.”

Bogoslužbena knjiga u crkvi u Crkvinama

Jedini način da se utvrdi ko je menjao protokol Srpskog kalendara i srpskog načina pisanja brojeva jeste pronaći originalni tekst „Žitija Stefana Lazarevića” od Konstantina Filozofa i otkloniti svaku sumnju u dobronamernost Vatroslava Jagića. Međutim, za prepisivače nema opravdanja, oni su samo prepisivači.

Reference:

Protojerej-stavrofor dr Radomir Milošević „Hronologija i

kalendarografija”;

Ljubomir  Stojanović „Stari srpski zapisi i natpisi”, izdanje Srpske Kraljevske akademije;

Prof dr. Gordana Jovanović „Žitije despoa Stefana Lazarevića”;

Vatroslav Jagić „Konstantin Filozof, Život despota Stefana”;

Dimitrije Bogdanović „Slova i natpisi”