Možda neko želi, ponekad, da se seti ovih imena. Možda i da im zahvali? Da pomisli na njih kada prolazi pored hotela „Balkan” u Beogradu.
Naredne godine navršiće se sto godina od završetka Prvog svetskog rata. U njemu je Srbija, po zvaničnim podacima, izgubila svaku treću mušku glavu. Povod za početak rata bio je atentat u Sarajevu 28. juna 1914. I vek posle tog događaja postoje nastojanja da Srbija bude okrivljena za njegov početak. Jedan od razloga za takav stav jeste povezanost Vojislava Tankosića, jednog od najpoznatijih četnika u tadašnjoj Srbiji i među Srbima, sa mladićima iz Bosne i Hercegovine koji su izveli atentat.
Vojilsav Tankosić
Vojislav Tankosić je angažovao Dragišu M. Stojadinovića da obučava mladiće iz Bosne, koji su se školovali u Beogradu, da budu četnički instruktori kada se vrate kući. Svoje angažovanje i atmosferu u Beogradu, Stojadinović, komita, vrstan strelac, fotograf, filmski snimatelj i student prava u to vreme, opisao je u „Glasniku” Istorijsko-kulturnog društva „Njegoš” iz Čikaga, u decembarskom broju, 1974. godine, povodom 60 godina od Sarajevskog atentata.
Dragiša M. Stojadinović u tekstu
objavljenom u decembarskom broju
čikaškog „Glasnika” 1974. navodi da
su beogradski činovnici, trgovci i
zanatlije, smatrali za veliko zadovoljstvo
da svakog dana navrate u to društvo.
Taj tekst je malo poznat našoj javnosti. Zato prenosimo njegove delove o tadašnjoj atmosferi u Beogradu koji mogu doprineti boljem razumevanju tadašnjih prilika i posledica koje su nastupile.
Dragiša M. Stojadinović
„Među četnicima iz stare organizacije bio je priličan broj bosansko-hercegovačkih dobrovoljaca-četnika, koji su se posle rata 1913. vratili u Srbiju, i tu prihvatili poslove kojima su želeli da se bave. Sa njima je održavao stalne veze major Voja Tankosić i svojom inicijativom organizovao je za njih u Ćupriji pravi četnički logor. Znalo se da Srbiji predstoji obračun sa Austro-Ugarskom zbog Bosne i Hercegovine. Verovatno da je u to vreme Tankosić, sa svojom oficirskom tajnom organizacijom, imao i druge planove, o kojima se, u to vreme, nije moglo nagađati, te je vlast tolerirala ove četničke logore kao mesta za prihvatanje i zbrinjavanje naših mladih dobrovoljaca iz svih srpskih krajeva.”
Ugledni Beograđani koji su podržavali četnike
„U to vreme kao i ranije, u hotelu ,Balkanʼ na Terazijama, koji je držao Đoka Popara, Hercegovac, bio je svakodnevni sastanak svih istaknutih četničkih vojvoda i četnika koji su se bavili u Beogradu.
U ,Balkanu` je takođe bio stalni sto dr Milorada Gođevca, šefa Opštinskog saniteta i prvog organizatora četničke akcije na Jugu. Za njegovim stolom obično su sedeli Golub Janić, rentijer iz Mavrova, sopstvenik ,Balkana` i predsednik ,Srpske braće`, zatim Josif Studić Prizrenac, sekretar ,Srpske braće`, braća Ribnikari, Vladislav i Darko, urednici ,Politike`, Petar Pavlović, profesor Sima Trojanović, direktor Etnografskog muzeja, Sava Radulović, šef beogradske železničke stanice, apotekar Velimir Karić.ˮ
Četnici i vojvode gosti hotela „Balkan“
„Oko ovog stola nalazili su se stolovi vojvoda i četnika, uvek puni gostiju. Ko je želeo, tu je mogao videti kapetana Sretena Rajkovića, šefa Gorskog štaba preko Vardara, vojvode Gligorija Sokolovića, Jovana Babunksog, Vasilija Trbića, Stevu Ćelu, Doksima Mihajlovića, Đorđa Skopljančeta, Jovana Dolgača, a, pored njih, poručnika Jaroslava Antonijevića, poručnika Voju Tankosića, kapetana Borka Paštrovića, kapetana Jovu Naumovića, takođe sve stare četnike iz 1905. godine.
Stalni gosti ovih stolova takođe su bili i studenti-četnici Ličanin Miloš Svilar, Rista Toholj, Dule Dimitrijević, Kumanovac profesor Jovan Aleksić, Milomir Milenković, pozniji urednik „Politike”, Jova Gašić, Bosanac, kaluđer Jovan Grković Gapon, hemičar Dragomir Jekić, upravnik Fabrike žica Milosav Jovanović, drogerista Sava Mumdžić, apotekar kod ,Guslaraʼ M. Jovanović, narednik Miloš Ivković, narednik Sekula Vlahović itd.”
Srpske komite
Možda neko želi, ponekad, da se seti ovih imena. Možda i da im zahvali? Da pomisli na njih kada prolazi pored „Balkana”. Dragiša M. Stojadinović u tekstu objavljenom u decembarskom broju čikaškog „Glasnika” 1974. navodi da su beogradski činovnici, trgovci i zanatlije, smatrali za veliko zadovoljstvo da svakog dana navrate u to društvo. Tu su imali priliku da čuju vesti o akcijama komita, takođe i da pruže pomoć četničkom pokretu, koji je oduševljavao narod u celoj Srbiji. Ta druženja postala su neka vrsta obreda i običaja posle završetka Prvog i Drugog balkanskog rata.
(Dragan Kolarević, RTS)
