Novi test krvi uspešno otkriva bolest godinama pre pojave prvi simptomi.
Nova vrsta testa za analizu krvi može da otkrije skrivene toksine koji izazivaju Alchajmerovu bolest godinama pre nego što se kod pacijenta pojave bilo kakvi simptomi gubitka pamćenja ili konfuzije.Istraživači sa Univerziteta u Vašingtonu napravili su novi test koji može da pokupi molekularni prekursor iz krvi koji je potencijalni uzročnik nepravilnog savijanja proteina i njihovog nakupljanja u mozgu, koji na kraju formiraju amiloid beta (Aβ) plakove.
Poznati su kao „toksični Aβ oligomeri”, a pojedini naučnici misle da bi mogli neprimetno da oštete neurone i na neki način da predinsponiraju ćelije na ekstracelularne plakove i nakupine.
Ako se ovaj koncept u daljim ispitivanjima i skaliranjima pokaže tačnim, test bi mogao značajno da ubrza dijagnozu bolesti i omogući milionima pacijenata da na vreme reaguju ili pripreme odgovarajuću negu pre nego što njihova bolest uznapreduje.Aβ plakovi su poznati znak Alchajmerove bolesti, ali njihova uloga u gubitku kognitivnih sposobnosti nije dovoljno razjašnjena. Do sada su ovi ekstracelularni plakovi tumačeni kao rani pokretači disfunkcije i gubitka neurona, što na kraju dovodi do kognitivnog pada.
Samo ih trećina ima
Ali nedavne studije su pokazale da se Aβ plakovi pijavljuju samo kod trećine pacijenata sa Alchajmerom, a ponekad i u mozgu ljudi koji nemaju kognitivne deficite.Drugim rečima, ekstracelularni Aβ plakovi u mozgu nisu nužno toksični sami po sebi, ali mogu da potiču od ozloglašenih molekularnih toksina koje je teško otkriti.Ovi toksini su u suštini funkcionalne verzije Aβ koji se nalaze u ćelijama. Oni su poznati kao „toksični Aβ oligomeri”, a pojedini naučnici misle da bi mogli neprimetno da oštete neurone i na neki način da predinsponiraju ćelije na ekstracelularne plakove i nakupine.
Naučnici još otkrivaju detalje, ali hipoteza je navela istraživače Univerziteta u Vašingtonu da naprave impresivno precizan test vezivanja rastvorljivih oligomera, nazvan SOBA.Istraživači su prvo testirali SOBA na krvnoj plazmi 310 učesnika. Jedni učesnici su pokazali blago kognitivno oštećenje ili Alchajmerovu bolest, dok su drugi bili dobrog kognitivnog zdravlja.Merenjem toksičnih Aβ oligomera u krvnoj plazmi, SOBA je odabrala sva 53 učesnika sa Alchajmerovom bolešću za koje je post mortem potvrđeno da imaju bolest.
„I to ne samo test koji potvrđuje dijagnozu Alchajmerove bolesti, već i test koji, takođe, može da otkrije znake bolesti pre nego što se desi kognitivno oštećenje”.
U međuvremenu, u kontrolnoj grupi SOBA je otkrila oligomere u uzorcima krvne plazme 11 osoba. Kod deset od ovih ispitanika kasnije je postavljena dijagnoza blagog kognitivnog oštećenja ili Alchajmerove bolesti.„Ono što su kliničari i istraživači želeli je pouzdan dijagnostički test za Alchajmerovu bolest – i to ne samo test koji potvrđuje dijagnozu Alchajmerove bolesti, već i test koji, takođe, može da otkrije znake bolesti pre nego što se desi kognitivno oštećenje”, navodi bioinženjerka Valeri Dadžet sa Univerziteta u Vašingtonu.„Ovde smo pokazali da SOBA može biti osnova takvog testa.”
I to nije sve
I to nije sve što SOBA može. Na kraju krajeva, Alchajmerova bolest nije jedina bolest koju obeležavaju toksični oligomeri.Čini se da je pogrešno savijanje proteina takođe povezano sa Parkinsonovom bolešću, dijabetesom tipa dva i demencijom Levijevih tela, što znači da bi SOBA jednog dana mogla da bude podešena da pokupi rane markere ovih drugih bolesti.Drugi testovi su, takođe, pokušali da izmere markere Alchajmerove bolesti, ali sa različitim nivoima uspeha.
U 2018. godini, na primer, analiza krvi koja takođe otkriva prekursore Aβ predvidela je početak Alchajmerove bolesti do 30 godina pre nego što su kognitivni deficiti uopšte počeli da se javljaju.SOBA, kažu istraživači, može da napravi slična predviđanja.U trenutnoj kliničkoj praksi, koriste se samo testovi krvi koji mere gene povezane sa Alchajmerovom bolešću, ali ovi testovi nisu tako dobri u predviđanju ko će zaista razviti bolest.Uz tako dobre rezultate kao što je ostvarila SOBA, to bi mogao da bude početak velike promene.Studija je objavljena u naučnom časopisu PNAS.
(RTS)
