Stilskoj raznovrsnosti koja odlikuje srpsku muzičku kulturu na početku veka značajan doprinos dao je i Petar Stojanović, stvaralac s reputacijom prvog srpskog kompozitora koji je stekao međunarodni ugled.
Petar Stojanović rodio se u Tabanu, srpskoj četvrti Budima, 25. avgusta 1877. Već u roditeljskom domu dobio je prve podsticaje za bavljenje muzikom. Njegov otac Evgenije, muzičar-amater i blizak prijatelj kompozitora Kornelija Stankovića, negovao je domaće kamerno muziciranje, vodio crkveni hor i stvarao horska dela prožeta duhom srpskog nacionalnog romantizma.
Posle završene gimnazije Petar Stojanović se opredelio za studije violine na Nacionalnom konzervatorijumu u Budimpešti, gde je apsolvirao 1896. godine. Školovanje je nastavio u Beču i na tamošnjem konzervatorijumu stekao čak tri diplome – za violinu, opštu kompoziciju i dramsku kompoziciju.
Završna godina Stojanovićevih studija ujedno je i blistavi početak njegove višegodišnje uspešne karijere: te 1904. godine, naime, komponuje „Prvi koncert za violinu i orkestar u de-molu op. 1”, koji je naišao na izvanredan prijem kod kritike i publike. Premijerno izvedeno u Beču pod upravom samog autora, delo je nagrađeno austrijskom državnom nagradom, a potom i nagradom „Betovenhausa” u Bonu.
U svom bečkom razdoblju Petar Stojanović se okušao – doduše prolazno, mada veoma uspešno – i u komponovanju muzičko-scenskih dela u žanru komične opere i operete
Petar Stojanović je u Beču proveo pune dve decenije, delujući prevashodno kao kompozitor i izvođač. Uglavnom je nastupao kao kamerni muzičar. Dela koja je tada komponovao izvodila su se u Beču, Budimpešti, Pragu i drugim evropskim gradovima.
Petar Stojanović (WordPress.com)
U svom bečkom razdoblju Petar Stojanović se okušao – doduše prolazno, mada veoma uspešno – i u komponovanju muzičko-scenskih dela u žanru komične opere i operete. Njegovo prvo ostvarenje namenjeno muzičkoj sceni bila je komična opera „Tigar”, za koju je libreto napisao Rihard fon Perger, prema francuskoj komediji Brizbara i Marka Mišela. Prevedena na mađarski jezik, opera „Tigar” je premijerno izvedena 1905. godine u Budimpešti, pod upravom samog autora. Delo je naišlo na topao prijem publike, a i kritika ga je veoma visoko ocenila.
Stojanović je kasnije komponovao i operete, dajući značajan doprinos žanru koji je uživao ogromnu popularnost u Beču u to vreme. Godine 1917. u bečkom Karlovom teatru premijeru je doživela njegova opereta „Devojka na mansardi”, rađena po libretu Viktora Leona. Delo je pozitivno ocenjeno od strane kritičara i štaviše, ubrojeno je među najvrednija operetska ostvarenja komponovana u to vreme.
Stojanovićevim delima otvoren je put punom zamahu srpske instrumentalne muzike, koja će u narednim decenijama zauzimati značajno mesto u njegovom stvaralaštvu na našem tlu
Izuzetan uspeh postigla je i njegova opereta „Vojvoda od Rajhštata”, rađena po libretu Viktora Leona i Hajnca Rajherta. Premijerno izvedeno 1921. godine, takođe u Karlovom teatru u Beču, ovo muzičko-scensko delo izazvalo je oduševljenje publike, a kritičari su ga ocenili kao svojevrsni repertoarski vrhunac tog pozorišta.
Ipak, najznačajniju afirmaciju kao kompozitor Petar Stojanović tada dobija zahvaljujući svom „Drugom koncertu za violinu i orkestar u ge-duru op. 11”. Delo je prvi put izveo proslavljeni češki violinista Jan Kubelik 1916. godine u Pragu, zadržavši ga i kasnije na svom repertoaru.
Pomenutim Stojanovićevim delima otvoren je put punom zamahu razvoja srpske instrumentalne muzike, koja će u narednim decenijama zauzimati značajno mesto u kompozitorskom stvaralaštvu na našem tlu i biti vrlo prisutna na domaćim koncertnim podijumima.
(Branislav Jarić, RTS)
