Rešena tajna misterioznih krugova u pustinji Namib, tvrde naučnici.
U surovoj stednni pustinje Namib, koja se prostire na oko 50.000 kvadratnih kilometara, na nekim područjima raste travnati pokrov koji je istovremeno impresivan i misteriozan.Naime, ti pustinjski travnjaci su prošarani milionima čudnih krugova, u kojima nema ni trave ni druge vegetacije. Ovaj čudnovati fenomen dobio je stoga naziv vilinski krugovi.
Dva glavna objašnjenja
Područje s čudnovatim krugovima smešteno je stotinak kilometara od obalskog dela Namibije i prostire se kilometrima. Tipični vilinski krug ima prečnik od 2 do 10 metara, a udaljen je od sledećeg desetak metara. Naučnici već neko vreme pokušavaju da shvate kako su prstenovi nastali, odnosno koji se proces skriva iza njihovih formacija, pa su se nakon nekog vremena podelili u dva tabora s različitim objašnjenjima.
Prema jednoj pretpostavci, krugove uzrokuju termiti koji se hrane korenjem, a prema drugoj se radi o samoorganizaciji trave da bi se povećala dostupnost vode, piše Science Alert.Studije su potvrdile oba gledišta, a neka istraživanja su pokazala da iza vilinskih krugova mogu istovremeno stajati i termiti i samoorganizacija bilja. No, sve se to malo poljulalo kada su 2016. slični krugovi nađeni u Australiji, s tim da ovog puta nisu bili ni na koji način povezeni s termitima.
Zbog jakih vrućina u pustinji Namib trave stalno isparavaju i gube vodu. Zbog toga stvaraju vakuume vlage u tlu oko korena i tako privlače vodu. Formirajući oblikovane krajolike ravnomerno raspoređenih vilinskih krugova, trave deluju kao inženjeri ekosistema i imaju neposrednu korist od vodenih resursa nastalih zbog vegetacijskih praznina.
Ekolog Stefan Gecin sa Univerziteta Geingen u Nemačkoj i kolege ponovo su posetili Namibiju da pronađu dokaze za scenario samoorganizacije zbog nestašice vode. Pritom su istražili vilinske krugove u 10 oblasti širom pustinje Namib.Na tom području padavine su retke i neredovne. Odmah posle kiše se unutar vilinskih krugova zna pojaviti trava koja ubrzo presuši, mada opstane u područjima izvan njih.
Pomenuti ekolog je pratio sporadične padavine u 10 područja, ispitujući travu, njeno korenje i izdanke i sva potencijalna oštećenja korena koja uzrokuju termiti. Analizirao je okolnosti isušivanja trave i postavio senzore vlage u tlu u vilinskim krugovima i oko njih.Deset dana nakon padavina u unutrašnjosti vilinskih krugova bilo je vrlo malo mlade trave, pokazalo je istraživanje, koja se počela sušiti ubrzo nakon nicanja. Dvadeset dana od kiše sva trava unutar krugova se osušila, dok je okolna ostala „zelena i mekana”.
Termiti ne uzrokuju
Korenje mrtve trave unutar krugova bilo je jednako dugačko, ili čak duže, od korenja izvan njih, što ukazuje da su biljke u potrazi za vodom ulagale veliki napor koren poraste. Istraživači nisu pronašli dokaze hranjenja termita korenjem.
„Iznenadni nedostatak trave za većinu područja unutar krugova ne može se objasniti aktivnošću termita jer nije bilo biomase kojom bi se ti insekti hranili. No, što je važnije, pokazali smo da termiti nisu odgovorni za nastanak krugova jer je trava počela odumirati odmah nakon padavina bez ikakvih znakova jedenja”, objasnio je Gecin.Senzori tla zabeležili su posle kiše polagano opadanje vlažnosti tla u krugovima i izvan njih, kada trava još nije bila dobro ukorenjena. Čak i nakon što se razvila okolna trava, nestalo je svuda vlage u tlu.
„Zbog jakih vrućina u pustinji Namib trave stalno isparavaju i gube vodu. Zbog toga stvaraju vakuume vlage u tlu oko korena i tako privlače vodu”, tumači Stefan Gecin. „Formirajući oblikovane krajolike ravnomerno raspoređenih vilinskih krugova, trave deluju kao inženjeri ekosistema i imaju neposrednu korist od vodenih resursa nastalih zbog vegetacijskih praznina.”
Istraživanje nazvanoPlant water stress, not termite herbivory, causes Namibia’s fairy circlesobjavljeno je u časopisu Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics.
(Ilustracija Stephan Getzin/University Goettingen)
(Indeks)
