Botaničari su uspeli da odneguju davno izgubljenu vrstu drveća iz hiljadu godina starog semena pronađenog osamdesetih godina u pećini u Judejskoj pustinji.
Verovali da je u pitanju biljka od koje je pravljen melem što se pominje u Bibliji i drugim drevnim tekstovima. Otkriveno tokom arheoloških iskopavanja u donjem regionu Vadi el Makuk severno od Jerusalima, utvrđeno je da je drevno seme u netaknutom stanju. Ali botaničari samo na osnovu semena nisu mogli da identifikuju o kojoj vrsti drveta se radi.
Tim, predvođen dr Sarom Salon, lekarkom koja je osnovala Istraživački centar prirodne medicine „Lui L. Borik” u medicinskom centru Univerziteta Hadasa u Jerusalimu, zasadio je seme za dalje istraživanje pre više od deset godina. Dotična doktorka je pretpostavljala da seme potiče od drveta izvora biblijskog tsori, ekstrakta lekovite biljke povezanog sa istorijskom oblašću Gilead severno od Mrtvog mora u dolini Jordana, planinskom i šumskom području koje se intenzivno kultivisalo.
Nalazi opisani u studiji objavljenoj u časopisu Communications Biology otkrivaju neke od tajni porekla ovog zagonetnog primerka. Da bi nađeno seme proklijalo, koautorka studije, dr Elejn Soloi, istraživač emeritus u Centru za održivu poljoprivredu Instituta za ekološke studije Arava u Izraelu, koristila je proces koji je usavršen tokom prethodnih istraživanja koje je vodila dr Salon na 2.000 godina starim semenkama urmine palme. Tehnika je uključivala potapanje semena iz Judejske pustinje u vodu pomešanu s hormonima i đubrivom pre nego što se posadi u saksiju sa sterilnom zemljom.
Posle oko pet i po sedmica pojavio se izdanak, a komad puknute semenke naučnici su na osnovu radio-ugljeničkog datiranja organske materije procenili da seme potiče iz perioda između 993. i 1202. godine. Kada je drvo počelo da pušta lišće dr Salon je podelila slike sa botaničarima širom sveta. Jedan stručnjak je sugerisao da pripada rodu Commiphora koja obuhvata oko 200 vrsta drveća koje se prvenstveno nalaze u Africi, na Madagaskaru i na Arabijskom poluostrvu.
Salonova je zatim podelila uzorak iz lista sa koautorkom studije dr Andreom Viks, vanrednom profesorkom na Odeljenju za biologiju na Univerzitetu Džordž Mejson u Ferfaksu (SAD). Posle više sedmica sekvencioniranja DNK drveta činilo se da je potvrđena pleriminarna identifikacija. Međutim, uzorak nije odgovarao nijednoj od poznatih vrsta Commiphora u njenoj bazi podataka. Prema studiji, sa svojim jedinstvenim genetskim otiskom, nepoznata vrsta je najverovatnije predstavljala izumrli takson koji je nekada bio poreklom iz regiona što okružuje Judejsku pustinju. Međutim, drvo koje je posle više od 14 godina visoko skoro tri metra, nije ni cvetalo ni imalo ploda. Bez ovih karakteristika koje se lakše mogu identifikovati, nije bilo moguće sa sigurnošću otkriti zagonetnu vrstu.
Na osnovu istorijskih istraživanja, dr Salon je mislila da bi drvo moglo biti izvor onoga što drevni tekstovi, uključujući Bibliju, opisuju kao „judejski balzam” ili „balzam od Gileada” – mirisnu smolu koja se bere da bi se napravio željeni parfem u to vreme za izvoz širom sveta. „Posadili smo ga 2010. a sada je 2024. Zašto smo čekali toliko dugo da objavimo istraživanje? Zato što sam želela da se uverim da to nije judejski balzam. A kako bih to definitivno znala? Mirišući ga”, kaže dr Salon.
Ipak, drvo povezano s drvetom smirne, koje je poznato po svojoj smoli, nijednog trenutka nije odavalo bilo kakav miris. Kada je biljka bila stara oko tri godine, tim je sproveo fitohemijsku analizu smole, listova i grana da bi testirao aromatična jedinjenja, kao što su ona koja se nalaze u smirni. Međutim, nije ih bilo. Umesto toga, tim je otkrio neka jedinjenja poznata po svojoj medicinskoj upotrebi, uključujući gugulterole, koje su identifikovane iz smole srodnih vrsta drveća Commiphora vightii, a koje su mogle da se koriste u borbi protiv raka, navodi se u studiji.
„S obzirom na rezultate, utvrđeno je da nije u pitanju judejski balzam, već njegov bliski rođak, i jedna od nearomatskih komifora koja je riznica lekovitih jedinjenja”, navela je dr Salon. Zbog tih lekovitih jedinjenja, naučnici su zaključili da je drvo možda bilo izvor lekovitog melema poznatog kao tsori, a koji se pominje u istorijskim tekstovima. Semena sa tako neverovatno dugim životnim vekom su izuzetno retka, napominje dr Luiz Kolvil, koja istražuje biologiju semena u Kraljevskoj botaničkoj bašti Kju u Londonu, a nije bila uključena u ovo istraživanje. Posebno je iznenađujuće to što su istraživači imali samo jedno seme i činjenica da je ono proklijalo bila je prava sreća, ističe ona.
(RTS)
