Ljudska vrsta je zbog razvijene inteligencije izuzetno napredovala. No, novo istraživanje pokazuje da to ima svoju cenu – veću osetljivost na propadanje mozga. Neuronaučnik Sam Vikeri sa Univerzitta Hajnrih Hajne u Nemačkoj i saradnici otkrili su da je zarad dodatnog neurološkog kapaciteta koji je nastao nakon što se pre više od 6 miliona godina čovek razdvojio od najbližih evolucionih rođaka siva tvar postala ranjivija na uticaje starenja. Centralni nervni sistem sastoji se, naime, od sive i bele mase. Na površini mozga nalazi se siva, sastavljena od nervnih ćelija između kojih je potporno tkivo. U središnjem delu mozga je bela tvar, izgrađena od živčanih vlakana koja izlaze iz nernih ćelija sive tvari.
Siva masa ima sivkastu ili tamniju boju zbog visoke koncentracije živčanih ćelija koje upravljaju značajnim funkcijama, poput govora, učenja, kretanja i sličnog. Različita područja mozga odgovorna su za različite funkcije, a siva tvar ima značajnu ulogu u svim aspektima ljudskog života. Bela masa se, s druge strane, uglavnom sastoji od nervnih vlakana (aksoni) koja povezuju moždane ćelije i olakšavaju komunikaciju sa ostatkom tela. Pomenuti naučnici su algoritmima pročešljali MRI (magnetna rezonanca) skeniranja 189 mozgova šimpanz i 480 ljudskih mozgova da mapiraju i uporede volumene sive tvari. Proučili su, takođe, razlike između mozgova šimpanzi, pavijana i rezus makakija, piše Science Alert.
Kod šimpanzi i pavijana nije pronađena veta između povećanja volumena mozga i propadanja povezanog sa starenjem. Naprotiv, čak je poređenjem šimpanzi i makakija ustanovljeno poboljšanje zdravlja mozga, što ukazuje da je jedinstvena kortikalna ekspanzija kod ljudi povećala ranjivost vrste na degeneraciju mozga povezanu sa starenjem. „Prefrontalni korteks igra važnu ulogu u višim kognitivnim funkcijama, kao što su radna memorija i jezik. Povećanje volumena prefrontalnog korteksa, koje je bilo ključno u evoluciji primata, povezano je kod ljudi sa znatnim smanjenjem sive tvari u toku starenja”, pišu Vikeri i saradnici.
Ljudski mozak se proširio da bi se prilagodio višim kortikalnim funkcijama. Prefrontalni korteks je među prvima na koje utiču promene povezane sa starenjem i degenerativnim oboljenjmaa kao što su Alchajmerova i Parkinsonova bolest. To podupire hipotezu da su delovi koji se posljednji razvijaju tokom sazrijevanja prvi na koje negativno deluje starenje. Naučnici pretpostavljaju da su ta područja ranjivija na propadanje jer imaju manju gustoću neurona naspram drugih. Naravno, i šimpanze gube sivu tvar tokom starenja, ali je to mnogo više izraženo kod ljudi. Vikeri upozorava da su većina pregledanih šimpanzi bile ženke, što bi moglo uticati na rezultate, zato predlaže nova istraživanja sa uravnoteženom srazmerom polova. Istraživanje The uniqueness of human vulnerability to brain aging in great ape evolution objavljeno je u časopisu Science Advances.
(Ilustracija Shutterstock)
(Indeks)
