Multidisciplinarni tim arheologa i računarskih naučnika osmislio je veštačku inteligenciju (AI) koja može da prevodi akadijski jezik gotovo trenutno, otključavajući istorijske zapise sačuvane u 5.000 godina starim tablicama. To je bio maternji jezik Akadskog carstva, koje je nastalo oko 2.300. godine pre nove ere, zahvaljujući osvajačkim pohodima svog osnivača, Sargona Velikog. Kao govorni jezik, akadijski se s vremenom podelio na asirski i vavilonski dijalekat pre nego što ga je potpuno zamenio aramejski početkom prvog milenijuma pre nove ere. Danas je to zaista izumrli jezik, bez potomaka.
Kao pisani jezik, međutim, pokazao se trajnijim. Carstvo je usvojilo klinasto pismo svojeg prethodnika, sumerske civilizacije. Ovaj sistem pisanja koristio je trščano pero za utiskivanje klinastih znakova u mokre glinene tablice pre nego što bi se one pekle (otuda i naziv klinasto pismo, što na latinskom znači klinastog oblika). Čak i nakon što je aramejski zamenio akadijski kao uobičajen jezik tog regiona, učenjaci su nastavili da pišu na akadijskom klinastom pismu sve do prvog veka nove ere – i u antici su bili neverovatno uporni.
Proces prevođenja akadijskog jezika je dvofazni. Prvo, stručnjaci transliterišu klinaste znake, odnosno prepisuju ih koristeći slične fonetske zvuke ciljnog jezika. Na primer, arapska reč الله transliteriše se kao Alah na engleskom jeziku. Zatim, naučnici koriste transliteraciju da prevedu tekst na savremeni jezik. Da bi ubrzali ovaj dugotrajan proces, istraživački tim je smislio model mašinskog prevođenja za akadijsko klinasto pismo, koristeći istu tehnologiju koja pokreće Google Translate. Model veštačke inteligencije je treniran na uzorku tekstova iz Open Richly Annotated Cuneiform Corpus-a, a zatim je naučen da prevodi na dva načina: iz transliteracije originalnih tekstova i direktno iz klinastih znakova.
Rezultati su obećavajući, ali ima još posla. Model najbolje funkcioniše sa kratkim i srednje dugačkim rečenicama i sa formalnijim žanrovima, poput kraljevskih dekreta i administrativnih zapisa. Uz više obuke na većem skupu podataka, istraživači se nadaju da će poboljšati tačnost prevoda. Na kraju, cilj je da AI model postane virtuelni pomoćnik za ljudske naučnike, pružajući brze prevode koje stručnjaci mogu dalje da usavrše. „Stotine hiljada glinenih tablica sa klinastim pismom dokumentuju političku, društvenu, ekonomsku i naučnu istoriju drevne Mesopotamije. Ipak, većina tih dokumenata ostaje neprevedena i nedostupna zbog njihovog ogromnog broja i ograničenog broja stručnjaka sposobnih da ih čitaju”, piše u studiji.
(Ilustracija Shutterstock/akimov konstantin)
(Nova)
