Novo istraživanje otkriva da visokoprerađena biljna hrana, kao što su grickalice, čips ili biljni odresci, može povećati rizik od kardiovaskularnih bolesti i skratiti životni vek.
Ultraprocesirana biljna hrana, koja u svetu postaje sve popularnija kao zamena za onu životinjskog porekla, povezana je s bolestima srca i skraćenjem života, pokazalo je novo istraživanje. Brojne studije obelodanile su da ishrana utemeljena na bilju smanjuje krvni pritisak, štiti od srčanih bolesti i usporava starenje. Međutim, novo proučavanje, objavljeno u časopisu The Lancet Regional Health Europe, otkriva da visokoprerađena biljna hrana kao što su grickalice, čips ili biljni odresci može povećati rizik od kardiovaskularnih bolesti i skratiti život.
Minulih godina biljna ishrana postala je popularnija iz raznih razloga – od etičkih kojima je u fokusu patnja životinja, preko klimatskih jer se pokazalo da je stočarstvo veliki izvor ugljen-dioksida i metana, do ekoloških jer je stočarstvo veliki potrošač resursa i zagađivač okoline. U prilog tome idu i brojna istraživanja koja su svedočila da biljna ishrana ima brojne zdravstvene prednosti. Čelnik Svjtske zdravstvene organizacije (WHO) dr Tedros Adanom Gebrejesus izjavio je na COP28, skupu UN klimi u Dubaiju 2023. da je prelazak na više biljne hrane ključan za zdravlje ljudi i planete. Napomenuo je da je proizvodnja hrane odgovorna za gotovo trećinu globalnog tereta bolesti i 30 posto globalnih emisija gasova staklene bašte od kojih većina dolazi iz gajenja životinja.
U svetu su se u proteklih desetak godina pojavile brojne kompanije nudeći e biljne proizvode kao zamenu za meso za svejede koji su navikli na ukus burgera, kobasica, odrezaka, sireva i sl. Prema podacima Good Food Institute, tržište biljnih proizvoda je lane vredilo oko 8.1 milijardu dolara. Mnoga ranija proučavanja obznanila su da su visokoprocesirane mesne namirnice, kao što su suhomesnati proizvodi, loše za zdravlje srca i da povećavaju rizik od raka, osobito debelog creva. Međunarodna agencija za izučavanje raka (IAEC) svrstala ih je u najvišu grupu 1 karcinogena, što znači da sasvim sigurno mogu izazvati rak ljudi.
WHO je nedavno saopštila da su pušenje, alkohol, ultraprocesirana hrana i izduvni gasovi fosilnih goriva glavni uzroci 2,7 miliona smrtnih slučajeva godišnje u Evropi. Od toga na pušenje otpada 1,15 miliona, alkohol 426.857, ishrana s visokim udelom soli 252.187 i ishranu s visokim uelom prerađenog mesa 117.290. Prema podacima Instituta mrežnih nauka Univerziteta Nortistern iz 2024. ultraprocesirana hrana čini oko 73% opskrbe hranom u SAD. I hrana biljnog porekla, takođe, može biti ultraprocesirana. Nutricionisti već duže vreme upozoravaju da prelazak na biljnu ishranu ne može imati iste dobrobiti ako će njen bitan deo činiti biljne visokokalorne namirnice (junk food).
Prema stepenu prerade, namirnice su svrstane u četiri kategorije:
1) neprerađene ili minimalno obrađene (sveže, sušeno ili smrznuto voće ili povrće; žitarice, brašno i testenina; pasterizovano ili obično mleko, običan jogurt, sveže ili smrznuto meso);
2) prerađeni kulinarski sastojci (šećer, ulja, maslac i so);
3) prerađene namirnice (povrće u slanoj vodi, sir, običan hleb, voće u sirupu, konzervirana riba) i
4) ultraprocesirani proizvodi (gazirani napici, male zatvorene porcije slatkih ili slanih namirnica, slatkiši; upakovani hleb i peciva; rekonstituisani mesni proizvodi i prethodno pripremljena smrznuta ili trajna jela).
Nova studija je pokazala da unošenja visokoprocesiranih biljnih namirnica povećava rizik od kardiovaskularnih bolesti za 5% i od prerane smrti za 12%. S druge strane zamena visokoprocesiranih biljnih namirnica neprerađenim biljnim smanjuje rizik od kardiovaskularnih bolesti za 7% i od smrti od kardiovaskularnih bolesti za 15%. Na temelju tih rezultata, autori su preporučili da prehrambene smernice treba da naglašavaju ne samo smanjenje mesa i proizvoda životinjskog porekla u ishrani, već i izbjegavanje visokoprocesirani biljni proizvodi. Rezultati su pokazali da su većinu visokoprocesiranih biljnih namirnica činili pekarski proizvodi, grickalice i gazirani napici, namirnice kao što su upakovani hleb, peciva, kolači, keks, čips i zaslađeni napici.
(Ilustracija Shutterstock)
(Indeks)
