U prilog tezi da je prirodno svetlo najbolje za organizam govore podaci o zdravlju ljudi u različitim geografskim područjima istih vremenskih zona.
Uprkos najavama da bi u EU moglo doći do ukidanja pomicanja kazaljki sata na letno računanje, kao što je došlo u brojnim drugim krajevima sveta, očito je da do toga neće doći tako skoro. Naime, još u septembru 2018. predstavljen predlog za ukidanje sezonske promene vremena, nakon ispitivanja javnog mnijenja u kojem se 84% od 4,6 miliona anketiranih izjasnilo za napuštanje. Parlament je nakon toga u martu 2019. snažno podržao predlog, ali nije postignut dogovor koje bi se računanje uzelo kao standardno – zimsko ili letnje.
Minulih godina sve više istraživanja u različitim delovima svijeta ukazuje na to da pomeranje kazaljki, a naročito prebacivanje na letnje vreme, ima loše posledice. Naime, naučnici su utvrdili da je to svakog marta povezano sa negativnim učincima na zdravlje, uključujući povećanje broja automobilskih nesreća, porast nekih vrsta raka, rast broja srčanih udara, nevolje s raspoloženjem i pojave povezane s nedostatkom sna kod maloletnika. Zanimljivo je, s druge strane, da studije ne pokazuju da je jesenji prelazak na standardno vreme povezan sa sličnim zdravstvenim tegobama.
Standardno računanje najbliže je prirodnom proticanju dana, u kojem je sunce u zenitu u podne ili blizu podneva. Nasuprot tome, u letnjem računanju vremena, od marta do decembra, promena uzrokuje da sunce, prema našem satu, izlazi sat kasnije ujutru, sat kasnije je u zenitu i zalazi sat kasnije. Istraživači ističu da je jutarnje svetlo ključno za uspostavljanje prirodnih ritmova organizma, jer ima važnu ulogu u aktiviranju organizma i u uticaju na opšte stanje. Izlaganje prirodnom sunčevom svetlu ujutro pomaže ponovnom uspostavljanju unutarnjeg sata tela ili cirkadijalnog ritma. To usklađivanje olakšava buđenje ujutru i spavanje noću. Pod delovanjem svetla telo ujutru počinje da proizvodi hormon stresa kortizol. Previše kortizola noću može ometati san, a jutarnje sunčevo pomaže održavanje zdrave ravnoteže tog hormona.
Sunčeva svetlost, takođe, podstiče stvaranje serotonina, hemikalije u mozgu koja igra vitalnu ulogu u raspoloženju i ukupnom osećaju blagostanja i mentalnom zdravlju. Konačno, boravak na suncu zagreva telo, a to pomaže aktiviranju metaboličkih procesa i održavanju budnog stanja u toku dana. Za ilustraciju, poznato je da se za lečenje zimske depresije, odnosno sezonskog afektivnog poremećaja, koriste svetlosne terapije koje simuliraju prirodno svetlo, a korišćenje je preporučeno u jutarnjim satima. Maloletnici, isto tako, mogu biti hronično lišeni sna zbog škole i sportskih i društvenih aktivnosti. Na primjer, mnoga deca kreću u školu oko osam ujutru, čak i ranije, što znači da u mnogim delovima sveta u toku letnjeg računanja vremena ustaju i putuju po mrklom mraku.
S druge strane, izlaganje svetlu kasnije u večernjim satima u gotovo osam meseci letnjeg računanja ima određene negativne učinke: odgađa izlučivanje melatonina u mozgu, hormona koji podstiče pospanost, što pak ometa san i uzrokuje da manje spavamo. Budući da pubertet, takođe, uzrokuje oslobađanje melatonina u kasnijim večernjim satima, maloletnici prirodno imaju teškoća sa spavanjem. Produženje dana u večernjim satima samo pridonosi tome.
U prilog tezi da je prirodno svetlo najbolje za organizam govore podaci o zdravlju ljudi u različitim geografskim područjima istih vremenskih zona. Jedna studija, sprovedena u SAD, pokazala je da ljudi koji žive na zapadnom rubu vremenske zone, što znači da dobivaju prirodno svetlo kasnije ujutru i da ono traje kasnije naveče, manje spavaju od svojih kolega na istočnom rubu vremenske zone. Istovremeno je potvrdilo da stanovnici zapadnih područja istih vremenskih zona imaju više stope gojaznosti, dijabetesa, srčanih bolesti i raka i niže prihode po stanovniku, a veće zdravstvene troškove. Slično su obelodanila proučavanja u Rusiji, koja se prostire kroz više vremenskih zona. Zanimljivo je uočiti da cela Kina spada u istu vremensku zonu, iako je razlika u stvarnom vremenu između najzapadnijih i najistočnijih krajeva oko pet sati.
Naučnici veruju da ovi zdravstvene tegobe mogu biti rezultat kombinacije hroničnog nedostatka sna i cirkadijalne neusklađenosti; drugim rečima, neusklađenosti u vremenu između bioloških ritmova ljudi i spoljašnjeg sveta. Dakle, nevolja je u tome što se vremena za rad, školu i za spavanje temelje na satu, a ne na izlasku i zalasku sunca. Brojne studije, naime, pokazale su da je veštačka rasveta u vreme kada nema prirodnog sunčevog svetla povezana s višom incidencijom brojnih karcinoma, zbog čega istraživači preporučuju da se izlaganje rasvjti smanji što je moguće više.
(Ilustracija Shutterstock)
(Indeks)
