„Budući da njihova DNK postoji u današnjim ljudskim genomima, oni su – na neki način – živi i zdravi i uspešniji nego ikada”, smatra evolucioni genetičar Arev Sumer iz Maks Plank instituta u Nemačkoj.
Neandertalci su izumrli pre otprilike 39.000 godina, ali u nekom smislu ti bliski rođaci razumnog čoveka nisu nestali – njihovo nasleđe živi u genomima većine stanovnika na Zemlji zahvaljujući ukrštanju dve vrste. Nova istraživanja pružaju dosad najprecizniju procenu da se vrhunac tog genetskog mešanja dogodio pre oko 47.000 godina. Studije su pokazale kako su komponente genoma neandertalca oblikovale gedom savremenog čoveka u funkcijama kao što su pigmentacija kože, imunološki odgovor i metabolizam.
Jedna grupa naučnika ispitivala je genome tri ženske i tri muške jedinke Homo sapiens-a koje su živele pre oko 45.000 godina na temelju kostiju pronađenih u pećini u nemačkom gradu Ranisu, i jednog genoma žene iz otprilike istog vremena čija je lobanja nađena u špilji na planini Zlati kun u Češkoj. Studija objavljena u časopisu Nature – koja uključuje najstariji ikad sekvencirani DNK Homo sapiens-a – utvrdila je da se mešanje dve vrste dogodilo pre oko 49.000 do 45.000 godina.
Druga grupa naučnika ispitivala je genome 300 današnjih i drevnih jedinki Homo sapiens-a, uključujući 59 koji su živeli pre 2.000 do 45.000 godina. Studija, objavljena u časopisu Science, dala je raspon vremena mešanja od pre oko 50.500 do 43.500 godina. Istraživači su ukrštanje, za koje je utvrđeno da je bilo novije od prethodnih procena, opisali kao produženo razdoblje protoka gena koje je trajalo kroz brojne generacije.
Teško je znati prirodu interakcije Homo sapiensa i neandertalaca na temelju podataka o genomu. osim što se može reći da su se mešali i imali zajedničku decu. Istraživači nisu mogli geografski odrediti gde je došlo do ukrštanja, ali su ocenili da je to moglo biti negde na Bliskom istoku. Neandertalci, službeno nazvani Homo neanderthalensis, bili su robusnije građeni od Homo sapiens-a. Živeli su od pre otprilike 430.000 godina do nestanka relativno brzo nakon što se Homo sapiens – vrsta koja se pojavila pre otprilike 300.000 godina u Africi – proširio do područja koja su neandertalci naseljavali na Bliskom istoku, u Evropi i Aziji.
Pređašnja istraživanja pokazala su da su neandertalci bili inteligentni, da su stvarali umetnost i koristili složene metode grupnog lova, pigmente za oslikavanje tela, simbolične predmete, a možda i govorni jezik. Većina ljudi danas ima gene nasleđene od neandertalaca, otprilike 1-2 posto svojeg DNK. „Neandertalci su živeli van Afrike hiljadama godina pre nego što su stigli moderni ljudi i verovatno su bili prilagođeni klimi i patogenima van Afrike. Stoga su neki od njihovih gena mogli biti korisni modernim ljudima”, rekla je genetičarka Prija Murđani sa Univerziteta Berkli (SAD), jedna od rukovodilaca istraživanja.
Na primer, varijanta imunološkog gena nasleđena od neandertalaca štiti od koronavirusa poput onog koji je izazvao pandemiju. Učestalost nekih neandertalskih gena uključenih u imunološki sistem i pigmentaciju kože kod Homo sapiens-a vremenom se povećala, što ukazuje na njihovu vrednost za preživljavanje. „Nasuprot tome, neke genomske oblasti su gotovo lišene neandertalskog porekla”, dodala je Murđani. Među jedinkama s nalazišta Ranis identifikovane su majka i kći, koje su u dalekom srodstvu sa ženom iz Zlatog kuna, područja koje je udaljeno oko 230 kilometara.
Genomi su otkrili njihov fizički izgled. „Tih ranih Evropljana bilo je samo nekoliko stotina i imali su tamnu kožu, tamnu kosu i smeđe oči, što odražava njihov dolazak iz Afrike”, objasnio je zooarheolog Džef Smit sa Univerziteta Reding (Engleska). Ovi rani Homo sapiens-i u Evropi su se suočili s teškim uslovima ledenog doba. Podaci o genomu jedinki iz Ranisa i Zlatog kuna pokazali su da danas nemaju živih potomaka, što ukazuje da je njihova populacija izumrla i da predstavlja izgubljenu granu ljudskog porodičnog stabla.
Isto tako, ilustruju opasan krajolik u kojem su živeli. „Tragovi na lobanji upućuju na grabljivce, verovatno hijene, koji su napale osobu ili izgrizle lobanju nakon njene smrti”, smatra evolucioni genetičar Arev Sumer iz Maks Plank instituta za evolucionu antropologiju (Nemačka), jedan od rukovodilaca istraživanja. Dugo se raspravljalo o sudbini neandertalaca. „Postoje različite ideje o tome kakvu su ulogu moderni ljudi igrali u izumiranju neandertalaca. Smatramo barem verovatnim da se relativno mala nadolazeća moderna ljudska populacija možda spojila s delom još manje neandertalske populacije u na ovom području u to vreme. Budući da njihova DNK postoji u današnjim ljudskim genomima, oni su – na neki način – živi i zdravi i uspešniji nego ikada”, zaključio je naučnik iz Maks Plank instituta.
(Ilustracija EPA)
(Indeks)
