Gubitak vegetacije utoku masovnog izumiranja znatno smanjio sposobnost planete da skladišti ugljenik, zbog čega su vrlo velike količine ostale u atmosferi. Šume su ključni klimatski amortizer jer upijaju i gomilaju ugljenik koji zagreva planetu.
Pre otprilike 252 miliona godina život na Zemlji doživio je najkatastrofalniji udarac do danas: masovno izumiranje poznato kao Veliko izumiranje, koje je izbrisalo oko 90% svih živih bića. Ono što je usledilo dugo je zbunjivalo naučnike. Planets je postala smrtonosno vruća i takva ostala sljedećih 5 miliona godina. Tim međunarodnih istraživača sada tvrdi da je otkrio uzrpk pomoću velike kolekcije fosila, a sve se vrti oko tropskih šuma. Otkriće upravo objavljeno u časopisu Nature Communications, pomaže u rešavanju ove misterje i istovremeno donose ozbiljno upozorenje za budućnost.
Veliko izumiranje bilo je najgore od pet masovnih koja su obilježila povest Zemlje i označilo je kraj geološkog razdoblja perma. Pripisuje se razdoblju vulkanske aktivnosti u području poznatom kao sibirski trapovi, koja je oslobodila ogromne količine ugljenika drugih gasova staklene bašte u atmosferu i uzrokovala intenzivno globalno zagrevanje. Ogromni brojevi morskih i kopnenih biljaka i životinja izumrli su, ekosistemi su se urušili, a okeani postali kiseli.
Dosad nije bilo jasno zašto je došlo do tolikog zagrevanja i uslovima superstakleinika potrajali toliko dugo, čak i nakon prestanka vulkanske aktivnosti. „Postotak zagrevanja daleko nadmašuje bilo koji drugi događaj”, rekao je Žen Ksu, autor studije i naučni saradnik u Školi za Zemlju i okolinu Univerziteta u Lidsu. Neke pretpostavke vrte se oko okeana i da je ekstremna vrućina uništila plankton koji upija ugljenik ili promenila hemijski sastav okeana tako da je postao manje delotvoran u skladištenju ugljenika. No naučnivi sa Univerziteta u Lidsu u Engleskoj i Kineskog niverziteta geonauka pretpostavili su da odgovor možda leži u klimatskoj prelomnoj tački: propasti tropskih kišnih šuma.
„Velikog izumiranje jedinstven je događaj jer je jedini u kojem su sve biljke odumrle”, naglasio je Bendžamin Mils, autor studije i profesor evolucije Zemljinih sistema na Univerzitetu u Lidsu. Da bi testirali ovu hipotezu koristili su arhiv fosilnih podataka iz Kine koji su desetlećima sastavljale tri generacije kineskih geologa. Analizirali su fosile i formacije stena u potrazi za dokazima o klimatskim zslovima u prošlosti, što im je omogućilo da izrade karte biljaka i drveća na različitim delovima planete pre, za vreme i posle izumiranja.
„Niko nikada nije izradio ovakve karte”, objasnio je Mils. Rezultati su potvrdili njihovu hipotezu, pokazavši da je gubitak vegetacije u toku masovnog izumiranja znatno smanjio sposobnost planete da skladišti ugljenik, zbog čega su vrlo velike količine ostale u atmosferi. Šume su ključni klimatski amortizer jer upijaju i gomilaju ugljenik koji zagreva planetu. Takođe imaju presudnu ulogu u tzv. silikatnom trošenju, kemijskom procesu koji uključuje stene i kišnicu, ključnom mehanizmu uklanjanja ugljenika iz atmosfere. Korenje drveća i biljaka pomaže ovom procesu tako što razbija stene i omogućuje prodor sveže vode i vazduha.
„Kad šume odumru, menja se ciklus ugljnjnika”, podsetio je Mils, misleći na način kako se ugljenik kreće Zemljom između atmosfere, kopna, okeana i živih organizama. MBenton, profesor paleontologije na Univerzitetu u Bristolu, koji nije učestvovao u studiji, izjavio je da istraživanje pokazuje da „odsustvo šuma doista utiče na uobičajne cikluse kiseonika i ugljljenika i ograničava taloženje potonjeg, zbog čega visoki iznosi ugljendioksida ostaju u atmosferi dugotrajno. Istraživanje ističe učinak praga pri kojem gubitak šuma postaje nepovratan u razdobljima važnim za oporavak prirode”,.
Globalna politika trenutno se temelji na ideji da se, ako se ispuštanje ugljen-dioksi da stave pod kontrolu, šteta može poništiti. „Ali na tom pragu postaje vrlo teško oporaviti život”, upozorio je Benton. „To je ključno saznanje iz studije”, zaključio je Mils. „Ona pokazuje šta bi se moglo dogoditi ako brzo globalno zagrevanje u budućnosti izazove propast tropskih kišnih šuma, prelomnu tačku zbog koje su naučnici jako zabrinuti. Čak i ako ljudi potpuno zaustave zagađenje koje zagreva planetu, Zemlja se možda neće ohladiti. Zapravo, zagrevanje bi se moglo ubrzati.”
Ipak postoji tračak nade: tropske kišne šume koje danas prekrivaju planetu mogle bi biti otpornije na visoke temperature nego one koje su postojale pre Velikog izumiranja. To je pitanje na kojem naučnici sada rade.
(Ilustracija Zhen Xu)
(Indeks)
