Jadransko more se suočava s dosad najopasnijom pretnjom – invazivnom smeđom algom Stypopodium schimperii. Prvi put zapažena 2020. oko ostrva Visa, ona je u samo dve godine preuzela dominaciju u steovitom podmorju i postala monokultura koja guši autohtone vrste algi i narušava biološku raznolikost. To je smeđa morska alga poreklom iz Crvenog mora, a u Mediteran je stigla preko Sueckogkanala – svojevrsnom morskom autostradom, kojom organizmi putuju s brodovima i morskim strujama.
Prvi nalazi u Mediteranu datiraju s početka sedamdesetih prošlog veka – u vodama Izraela 1973. i Libije 1977. Od tada se proširila jugoistočnim Mediteranom, a donedavno su najseverniji nalazi bili iz Grčke. Identifikovana je kao invazivna vrsta već niz godina. Naučno je podrobno opisana 1991. u Egiptu.
U Jadranu, u podmorju oko Visa, u blizini Komiže, prvi put su je 2020. u okviru projekta istraživanja stranih bentičkih vrsta zabeležili naučnici Instituta za okeanografiju i ribarstvo (IOR). No, već 2022. pojava je drastično eskalirala – gustoća naselja ovih algi eksplodirala je s tek dvadesetak jedinki na više hiljada. U nekim područjima te godine već je u potpunosti istisnula autohtone alge i dosegla prekrivanje dna veće od 75 %.
U stručnom radu objavljenom 2023. autori IOR-a upozoravaju: „S obzirom na tako brzo širenje uz značajan uticaj na autohtone vrste, Stypopodium schimperii bi uskoro mogla postati invazivna vrsta broj jedan na plitkom kamenitom dnu Jadranskog mora”. Ovo predviđanje za sada se obistinilo na istočnom području Visa.
Danas se zna da je na gotovo velom području komiškog zaiva od 3 do 25 metara dubine pokriva stenovito dno 100%. Pregledanjem podmorja uočeno je da se već nastanila i obližnja ostrva Biševo i Brusnik, a pomoć kamera našli su je i na dubini od 90 metara. Alga stvara guste naslage do 40 centimetara visokih talusa, vegetativnih delova smeđe boje nalik na listove. Kada se raširi, guši autohtone vrste, oduzimajući im prostor, svetlo i hranljive materije. Preliminarni pregledi prekrivenih područja pokazuju da je gotovo potpuno eliminisala lokalni organizme koji žive na dnu ili pri dnu, što uključuje alge, sunđeree, školjkaše, crve i druge beskičmenjake.
Posebno zabrinjava činjenica da do sada nisu otkriveni njeni prirodni neprijatelji, vrste koje bi se njome hranile i kontrolisale širenje. Problem je, pored ostalog, u tome što sadrži tvari koje su potencijalno otrovne tako da odbijaju autohtone biljojede, Izraelska marinska botaničarka Rahel Einav, direktorka Blue Ecosystems-a, upozorava da je Stypopodium schimperii otrovna za velik broj biljojeda i da njen sastojak stypodion može ometati deobu ćelija u embrionima morskih ježeva, inače poznatih biljojeda koji brste alge na kamenitim podlogama.
U ovom trenutku nema čarobnog rešenja. Po uzoru na stanje ss algom Cauleria taxifolia, moguće je mehaničko uklanjanje algi, no vrlo je neizvesno koliko to može biti uspešno. Jedino čemu se naučnici nadaju jeste da će se dogoditi svojevrsno čudo slično kao kod akge C. taxifolia, koja je zavladala celim Starigradskim zalivom i potom nestala iz neutvrđenih razloga.
(Ilustracija IOR)
(Indeks)
