Arheolozi otkrivaju tajne davno izgubljene civilizacije kamenog doba, za koju se veruje da je najstarija na svetu.
Trenutna istraživanja turskih, britanskih i drugih arheologa na jugoistoku Turske otkrila su 20 ranije nepoznatih lokaliteta. Čini se da je civilizacija stara oko 11.500 godina bila prva na svetu koja je imala monumentalnu arhitekturu, sofisticiranu skulpturu i naprednu tehnologiju kamena. Nova otkrića su od ogromnog međunarodnog značaja, piše Independent. Takođe se čini da je to bila prva ljudska kultura koja je gradila velika naselja – gradove sa populacijom do hiljadu ljudi.
Do sada je otkriveno oko 30 naselja, a arheolozi očekuju da će pronaći još najmanje 30. Danas turisti mogu da posete nekoliko lokacija koje se istražuju – uključujući Karahan Tepe i Gobekli Tepe i (između juna i novembra) Sajburč, Čakmaktepe, Sefer Tepe i druge – i mogu da razgledaju izvanredan muzej u gradu Šanliurfa, sa skulpturama i drugim nalazima. Iako su dva lokaliteta iskopana još decedesetih prošlog ceka, niko tada nije shvatio da predstavljaju veliku i nepoznatu drevnu civilizaciju koja pokriva preko 2.000 kvadratnih milja.
Više je nego dvostruko starija od starog Egipta ili, čak, Stounhendž,a i skoro pet puta od klasične Grčke. Civilizacija koja se postepeno otkriva bila je, izgleda, prva koja je stvorila složenu arhitekturu – sa podzemnim sobama sa kupolama isklesanim u kamenu (gotovo sigurno opremljenim plafonima) i velikim ritualnim halama, širokim i do 20 metara, prvobitno sa ogromnim krovovima od drveta, trske i blata, podržanih visoko ukrašenim stubovima visine do 20 metara.
Iskopavanja, isto tako, otkrivaju da su ljudi iz kamenog doba koji su izgradili najranije poznate sofisticirane građevine čovečanstva pre nekih 115 vekova bili vajari. Tokom protekle dve godine arheolozi su na nekoliko lokacija iskopali džinovske skulpture, uključujući 2,45 metara visoku statuu. Druge skulpture uključuju slike leoparda, krokodila, zmija, goveda, divljih svinja, lešinara, drugih ptica, divljih koza, žaba i škorpiona.
Verovatno je značajno da je većina prikazanih životinja percipirana kao fizički veoma moćne i opasne. Neke slike prikazuju ljude preobražene u životinje ili maskirane u iste– i stoga je moguće da su skulpture pokušaji da im se omogući da duhovno iskoriste životinjske moći (ili da izraze totemska verovanja da su na kraju potekli od tako moćnih stvorenja). Ali mnoge druge skulpture su prikazivale ljudske glave – a neke sobe u iskopanim naseljima bile su ispunjene desetinama stvarnih ljudskih glava. Civilizacija, sada poznata kao kultura Taš Tepeler (bukvalno Kamene humke) imala je neku vrstu sistema verovanja usredsređenog na plodnost. Do sada su na nekoliko lokacija arheolozi pronašli veoma velike statue muškaraca koji drže svoje penise.
U jednom primeru čovek je prikazan u poluskeletnom obliku – tako da je moguće da je seksualno eksplicitna skulptura, smeštena u naizgled ritualnoj zgradi, predstavljala ključnu ulogu mrtvog pretka u promovisanju plodnosti među živim potomcima (ili ekstremnu tradiciju ritualnog posta). Nađena je i slika žene – razdvojene noge, sa namerno izduženim intimnim delovima.
Dokazi sa lokaliteta koji se sada istražuju sugerišu da kultura stara 11.500 godina nije bila samo arhitektonski i umetnički napredna, već i društveno veoma složena i razvijena. Pojedini artefakti imaju nešto izgleda kao simbol, a neki stručnjaci procenjuju da je civilizacija razvila veoma rani oblik ideografskog pisanja. Informacije iz trenutnih iskopavanja verovatno će se pokazati od suštinskog značaja za razumevanje porekla ljudske civilizacije.
Kultura jugoistočnog turskog kamenog doba, koja se otkriva svetu važna je iz tri ključna razloga.
- Prvo, to je najstarija sofisticirana društveno složena ljudska kultura ikada otkrivena.
- Drugo, to je najraniji poznati primer monumentalne arhitekture i velikih naselja u istoriji čovečanstva.
- I treće, predstavlja krhkost takvih kultura – jer je, uprkos tome što je trajala do 1.500 godina, propala i nestala bez traga, sve do nedavnog ponovnog otkrića.
U najstarijem primeru koji istražuju turski, britanski i drugi arheolozi – sofisticirana monumentalna arhitektura se nije ponovo pojavila nigde u svetu sve do 3.500 godina kasnije u južnom Iraku. Iako je jugoistočna turska civilizacija kamenog doba na kraju propala pre oko 10.000 godina, cvetala je oko 1.500 godina.
Čini se da je to bila relativno stabilna kultura tokom većeg dela svojeg postojanja, a njeno stanovništvo živelo u onome što je moglo biti stvarno pravi Rajski vrt. Hrane je bilo u izobilju – nedavno otkriveni dokazi sugerišu da su se hranili divljim jelenom, veprom, gazelom, konjem, divovskim govedom, divljim ovcama, zečevima i kozama. Štaviše, živeli su u dobro izgrađenim kućama u često planiranim i dobro projektovanim naseljima i u naizgled mirnim i dobro organizovanim društvima. Iako tokom većeg dela postojanja kulture nisu poznavali metala, čak ni grnčariju, mogli su da naprave sve što im je bilo potrebno od kamena, kostiju, drveta, životinjske kože, trske i biljaka.
Za njih je kamen bio čelik, plastika i porcelan toga doba. Od njega su pravili prelepo izrađene činije, tanjire, skulpture, alate, oružje i izuzetan nakit (ponekad od žada!). Koreni kulture leže u sposobnosti njihovih predaka da se prilagode 1.200 godina dugom periodu klimatskih pogoršanja – povratku u uslove ledenog doba koje ih je iznenada nateralo da se prilagode i modernizuju. Vodeći turski arheolog uključen u iskopavanja, profesor sa Univerziteta u Istanbulu Necmi Karul, kaže da su otkrića od ogromnog međunarodnog značaja. Istraživanje koristi ekspertizu i resurse 33 akademske institucije u Turskoj i širom sveta.
Pored turskih arheologa, uključeni su britanski, nemački i japanski naučnci. Profesor Daglas Bejrd sa Univerziteta u Liverpulu, vodeći stručnjak za neolit, rukovodi iskopavanjem na ključnom lokalitetu Taš Tepeler. Tokom protekla 22 meseca, arheolozi su na jednom od najvećih lokaliteta civilizacije Taš Tepeler, Gebeklitepeu, otkrili najstariju poznatu skulpturu životinje u prirodnoj veličini (ogromnog kamenog vepra),
(Ilustracija Profimedia)
(B92)
