Velika struja cirkulišućeg vazduha, arktički polarni vrtlog, u potpunosti je promenila smjer i sada se vrti unatrag. Tokom letnih meseci na severnoj hemisferi ovi vetrovi vrtloga usporavaju i počinju se okretati u smeru kazaljke na satu. Sada se to dogodilo početkom marta. Neočekivana promena u zimskim i ranoprolećnim mesecima može znatno uticati na vremenske prilike. „Dramatičan atmosferski zaokret spada u jedan od šest najjačih od 1979. godini”, kazala je klimatska naučnica Ejmi Batler iz američke Nacionalne agencije za istraživanje okeana i atmosfere (NOAA), a prenosi Science Alert. U prošlosti su poremećaji polarnog vrtloga u velikim delovima SAD uzrokovali ekstremno hladno vreme i oluje. Trenutni zaokret verovatno neće dovesti do strašnih hladnoća, ali je uzrokovao rekordan porast ozona iznad Severnog pola.
Nad Zemljinim polovima, severnim i južnim, u višim delovima atmosfere – u troposferi i stratosferi, nalaze se postojana područja niskog pritiska vazduha koja se nazivaju polarnim vorteksima ili vrtlozima. Polarni vrtlog je najizraženiji tokom zimskih meseci. Vrtlog se okreće u smeru suprotnom od kazaljke na satu brzinom vetra od 250 kilometara na sat, što je otprilike isto kao uragan 5. kategorije. Vorteksi se ponekad privremeno preokrenu, a ta promena može trajati danima, sedmicama ili mesecima. Do promene dolazi zbog naglog stratosferskog zagrevanja kada temperature u stratosferi u razmaku od nekoliko dana porastu za čak 50 Celzijusovih stepen. Trenutni zaokret na Arktiku počeo je 4. marta, no vetrovi počinju usporavati, što znači da bi se vrtlog mogao uskoro vratiti u svoje normalno stanje.
Još je prerano za predviđanje posledica, ali naučnici su iznad Arktika uočili porast ozona, što se događa jer slabiji polarni vrtlog uzrokuje njegov bolji protok prema polovima. Količiina bi trebala da se smanji da bi se se normalizovao smer vrtloga, a kako se sada čini – ovaj zaokret neće preterano uticati na vremensk jee prilike. Što se tiče dugoročnih prognoza, pitanje je kako će se događaji odvijati. Naime, polarni vrtlog bi se s globalnim zagrevanjem mogao promeniti, a ne zna se kakve bi mogle biti posledice. Činjenica da se svake godine površina leda koja reflektuje sunčevo svetlo smanjuje, a površina tamnog mora, koja ga upija, povećava se. Ubrzano zagrevanje Severnog pola dovodi do smanjenja razlike u temperaturama između polarnih i tropskih krajeva, a time do smanjenja razlike u pritisciima. Zbog tog slabljenja slabi i polarni vrtlog, koji funkcioniše kao svojevrsni zid što sprečava prodore hladnog vazduha na jug. On sve češće i sve više krivuda, a povremeno dolazi do njegova raspada, uglavnom na dva dela. Ovakve raspade obično nagovešćuje nagli porast temperatura u stratosferi iznad Severnog pola na visinama od 20 do 30 kilometara. Nakon raspada deo vrtloga i ledenih masa arktičkog vazduha obično putuje prema Kanadi i SAD, a deo prema Evroaziji.
(Ilustracija NASA)
(Indeks)
