Nasini naučnici su upozorili ovih dana da bi širenje i produbljivanje područja slabijeg magnetskog polja Zemlje, kakvo se beleži posljednjih godina, moglo omogućiti opasnom solarnom zračenju i česticama visokih energija da prodru do površine planete.
Poznata kao Južnoatlantska anomalija (SAA), ova oblast širi se prema zapadu i sada pokriva više od 11 miliona kvadratnih kilometara ii obuhvata delove Južne Amerike i Afrike. To je područje u kojem Zemljino magnetsko polje opada na visinu od oko 200 kilometara.
Taka pad omogućava da opasni kosmički zraci i nabijene čestice prodru dublje u atmosferu (pogledajte video). Od 2020. se povećala za 4% do 7% i pomakla dvadesetak ilometara zapadno, a nova istraživanja pokazuju da se počinje deliti u dve zasebne zone slabljenja. Prema predviđajućim modelima, podela će se nastaviti 2025.
SAA uglavnom ne utiče na život na Zemlji, no isto se ne može reći za svemirske letelice u niskoj njenoj orbiti (LEO), što uključuje i Međunarodnu svemirsku stanicu (ISS) i kinesku Tijangong. Naime, one prolaze kroz anomaliju dok kruže oko naše planete na malim visinama (prva na 400 kilometara, a druga na otprilike 340 do 450 kilometara).
Oabljeno magnetsko polje, koje se u anomaliji spušta na svega dvestotinak kilometara, čini da visokoenergetske nabijene čestice poput protona sa Sunca mogu izazvati kratke spojeve i kvarove u tehnološkim spravama na satelitima i ugroziti zdravlje osoblja. Prirodne promene u Zemljinom magnetskom polju danas mogu imati teže posledice za čovječanstvo nego u prošlosti jer su tehnologije, osobito u svemiru, izloženije i osetljivije.
Naučnici smatraju da uzrok anomalije leži duboko u Zemljinom jezgru. „Magnetsko polje je zapravo superpoicija polja iz mnogih izvora električnih struja”, izjavio je geofizičar Teri Sabaka iz Nasinog Godard centra. Ispod površine Zemlje, usijano železo i nikl se kovitlaju i deluju kao prirodni generator struje. Tako stvorena struja generiše Zemljino magnetsko polje koje deluje kao štit od raznih svemirskih zračenja i čestica, naročito sa Sunca. Bez tog štita život bi bio nemoguć. Međutim, ovo kolebanje menja se tokom vremena i uzrokuje pomake magnetske ose Zemlje, što verovatno pridonosi nastanku SAA.
Magnetsko polje usmerava solarno zračenje i čestice ka polarnim područjima, gde mogu biti apsorbovani ili raspršeni. Preusmereno zračenje može biti opasno za polarne krajeve, jer se koncentriše, stvarajući fenomen poznat kao aurora. No u normalnim uslovima ono nije opasno za ljudsko zdravlje na površini Zemlje.
Neki naučnici sumnjaju da je SAA povezana s masivnom podzemnom strukturom poznatom kao Afrička velika provincija niske brzine smicanja (LLSVP) koja se nalazi oko 2,900 kilometara ispod kontinenta. To je jedna od dve goleme anomalije u Zemljinom plaštu koje se nalaze duboko ispod površine. U njoj su brzine strujanja užarenih metala niže u odnosu na brzine u okolnom plaštu, što je posledica razlika u njihovom sastavu i temperaturi. „Opservirana SAA može se takođe interpretirati kao posledica slabljenja dominacije dipolnog polja u tom području”, rekao je Nasin geofizičar i matematičar Weiđija Kuang 2020. „Konkretno, lokalizovano polje sa obrnutom polarnošću snažno raste u području SAA, čime se intenzitet polja čini vrlo slabim, slabijim od intenziteta okolnih područja.”
Anomalija trenutno ne predstavlja neposrednu pretnju ljudima, no dalji rast mogao bi uzrokovati veće nevolje sa satelitskom komunikacijom, svemirskim letelicama i modernom tehnologijom. Postoji mogućnost da je slabljenje magnetskog polja povezano i s nadolazećom promenom magnetskih polova. Posljednji takav obrat dogodio se pre 780.000 godina. Iako je malo verovatno da će potpuno izbrisati magnetsko polje, promene bi mogle trajati hiljadama godina.
(Ilustracija NASA)
(Indeks)
