Uprkos brojnim istraživanjima, crvena krvna zrnca još mogu iznenaditi naučnike, a to ponekad, nažalost, dolazi i po cenu života.
Bolan gubitak novorođenog deteta omogućio je naučcima ključne uvide u retke krvne grupe, koje su prvi put uočene kod ljudi pre 40 godina. Nova studija mogla bi sprečiti tragedije u budućnosti razotkrivanjem molekularnog identiteta relativno nove krvne grupe poznate kao Er sistem. „Studija pokazuje da nas, čak, nakon svih dosadašnjih istraživanja jednostavna crvena krvna zrnca još mogu iznenaditi”, ističe ćelijski biolog Eš Toj sa britanskog Univerziteta u Bristolu.
Određivanje krvne grupe opisuje prisutnost i odsutnost kombinacija proteina i šećera koji oblažu površine crvenih krvnih ćelija. Iako mogu poslužiti u različite svrhe, naše telo najčešće koristi te antigene na površini ćelije kao identifikacione markere pomoću kojih razaznaje sebe od potencijalnih napadača u telu.
Hemolitička bolest
Najviše smo upoznati sa sistemima krvnih grupa ABO i rezus faktora (Rh plus ili minus), uglavnom zahvaljujući njihovoj primarnoj važnosti u usklađivanju transfuzije krvi. No, zapravo postoji mnogo različitih krvnih grupa, koje se temelje na velikom broju antigena na površini ćelije i njihovih varijanti.Većina glavnih identifikovana je početkom 20. veka, no sistem nazvan Er istraživači su otkrili tek 1982. godine, čineći temelj za 44. krvnu grupu. Šest godina kasnije identifikovana je verzija nazvana Erb. Šifra Er3 korišćena je za opisivanje odsutnosti Era i Erb. Iako je decenijama jasno da ti antigeni krvnih ćelija postoje, malo se zna o njihovom kliničkom učinku.
Kada se krvna ćelija pojavi s antigenom koji ljudsko telo nije klasifikovano kao jedan od njegovih, aktivira se imunološka odbrana šaljući antitela da označi sumnjive ćelije koje nose antigen za uništenje. U nekim slučajevima nepodudarnost između krvne grupe nerođenog deteta i njegove majke može uzrokovati probleme, ako majčin imunološki sistem postane osetljiv na te antigene. Protivtela stvorena kao odgovor mogu zatim proći kroz placentu i dovesti do hemolitičke bolesti kod nerođenog deteta.
Sekvenciranjem genetskih kodova, istraživači su uspeli da odrede gen koji kodira proteine na površini ćelije, a iznenađujuće je bilo to što je on već poznat medicinskoj nauci kao PIEZO1. Taj gen je, naime, povezan s nekoliko poznatih bolesti.
Srećom, danas postoji nekoliko metoda sprečavanja ili čak lečenja hemolitičke bolesti kod novorođenčadi, uključujući injekcije za trudnice i transfuzije krvi za novorođenčad. Nažalost, u jednom od slučajeva koje studija navodi transfuzija krvi nakon porođaja carskim rezom nije uspela spasiti detetov život, što ukazuje da je lekarima i naučencima nešto promaklo.
Pet varijacija antigena
„Radimo na retkim slučajevima”, rekla je za Wired serološkinja Nikol Tornton iz britanske Nacionalne zdravstvene službe za krv i transplantaciju (NHSBT).Naznake ovih antitela javljivale su se godinama, ali zbog retke pojave njihovo razumevanje do sada nije bilo moguće. Stoga su Tornton i kolege, predvođeni serološkinjom NHSBT-a Vanjom Karamatić Kru, analizirali krv 13 pacijenata sa sumnjivim antigenima. Identifikovali su pet varijacija Er antigena, odnosno tri već poznate varijante – Era, Erb, Er3 i dve nove, Er4 i Er5. Studija je objavljena u naučnom časopisu Blood.
Sekvenciranjem genetskih kodova pacijenata, istraživači su uspeli da odrede gen koji kodira proteine na površini ćelije, a iznenađujuće je bilo to što je on već poznat medicinskoj nauci kao PIEZO1. Taj gen je, naime, povezan s nekoliko poznatih bolesti. Miševi bez ovog gena umiru pre rođenja, a oni kojima je izbrisan samo u crvenim krvnim ćelijama završavaju s prehidriranim i krhkim krvnim ćerlijama. „Piezo proteini su mehanosenzorni proteini koje crvena krvna zrnca koriste da osete kada su stisnuti”, objašnjava Toje.
Brisanje odgovornog krivca
Kru i njen tim potvrdili su svoja otkrića brisanjem PIEZO1u ćelijskoj liniji eritroblasta, prekursora crvenih krvnih ćelija, i testiranjem na antigene. Naravno, PIEZO1 je potreban da bi Er antigen bio dodan na površinu ćelije. Pošto su otkrili visoku rasprostranjenost Er5 varijante u afričkoj populaciji, istraživači sumnjaju da bi ova varijanta mogla preneti neku vrstu prednosti protiv malarije, poput nekih drugih retkih krvnih grupa koje se tamo nalaze.
„Protein je postoji u samo nekoliko stotina kopija u membrani svake ćelije. Ova studija, doista ,naglašava potencijalnu antigenost čak i vrlo nisko izraženih proteina i njihovu važnost za transfuzionu medicinu”, smatra Eš Toj.
(Zimo)
