Nekoliko kilometara od Lebana, uokviren Svinjaričkom i Caričinskom rečicom, leži Caričin grad ili Justiniana Prima. Prvi naziv potiče od legende da je u gradu bez vode vladala nepoznata carica, dok drugi otkriva pravu istoriju – antički lokalitet iz 6. veka koji svojim velelepnim i brojnim ostacima i danas svedoči o ranovizantijskom nasleđu u Srbiji.
Arheološka istraživanja na ovom lokalitetu – s prekidima – traju od početka 20. veka. Razlog za to je jednostavan, Justiniana Primaje, kako će prvi istraživači otkriti, nekada bila važan crkveni, administrativni i vojni centar. Pored toga, bila je opasana bedemima koji su gječuvali od osvajača, i to ne samo spoljnim, već i unutrašnjim – koji deli grad na gornji, srednji i donji. Kako je arhitektura tog doba nalagala za sve bitnije centre na najuzvišenije delu je sagrađen akropolj, na njemu je bilo smešteno sedište crkve – kompleks episkopske palate s podnim grejanjem i velika katedralna crkva koja se smatra jednim od najmonumentalnijih dela vizantijske arhitekture na Balkanu.
Gradski život se odvijao u delovima grada izvan sedišta crkve, na ulicama od pravougaonih krečnjačkih ploča, koje su bile pokvirene tremovima sa stubovima. U blizini kružnog trga, otkrivena je i trobrodna bazilika sa kriptom sa fragmentima velelepnog podnog mozaika i fresaka. Ali to nisu bile jedine religiozne građevine kako će pokazati sezone i sezone istraživanja, čak i izvan gradskih zidina je otkriveno nekoliko, a georadarom tokom 2015. još četiri crkve. Sve one su datovane u ranovizantijski period. Sve navedeno i još mnogo drugih nalaza sa lokaliteta navelo je još prve istraživače da veruju kako su ostaci ovog grada, u stvari,Justiniana Prima, sedište arhiepiskopa severnog Ilirika. Grada koji je prema predanju podigao car Justinijan Prvi u znak zahvalnosti kraju iz kojeg je potekao. Pogledajtehttps://www.youtube.com/watch?v=HM-90vLS6gQ.
(Nacionalna geografija)
