Velika anomalija u dubini naše planete, koju su snimili sateliti iz orbite, verovatno je nastala preraspodelom materijala, a sumnja se na najizobilniji mineral.
Godine 2007. iznad istočnog Atlantskog okeana dogodilo se nešto neobično. Prema satelitima koji prate Zemlju, u gravitacionom polju naše planete pojavila se anomalija kontinentalnih razmera koja se kasnije vratila u normalu, piše Sc ience Alert. Taj neobičan događaj, neprimetan ljudima na površini, tek je nedavno otkriven u podacima prikupljenim satelitima za praćenje gravitacije. Nova analiza sugeriše da je uzrok bila ogromna preraspodela mase duboko ispod nas. Prema timu koji je vodila geofizičarka Šarlot Gonj Guranton sa Univerzitetata Pariz siti, ta preraspodela je verovatno rezultat fazne promene materijala na dubini od oko 3.000 kilometara, blizu donje granice plašte.
Anomaliju je zabeležila zajednička misija nemačkog DLR i NASA pod nazivom Gravity Recovery and Climate Experiment (GRACE), koju su činila dva satelita u orbiti oko Zemlje od 2002. do 2017. godine. Dok kruže u niskoj orbiti oni su izuzetno osetljivi na promene u Zemljinom gravitacionom polju. Održavaju preciznu formaciju, a udaljenost između njih menja se zavisno od jačine gravitacije ispod. Te se promene obično povezuju s menama u raspodeli mase na površini, kao što su kretanje podzemnih voda, otapanje lednika i uzdizanje i spuštanje mora, što se sve očituje kao sitne promene u gravitacionom polju planete. Gonj Guranton i saeadnici pretpostavili su da su sateliti možda zabeležili i pomake mase iz dubine planete. Stoga su pretražili podatke prikupljene tokom celog trajanja misije, tražeći znake anomalije koja se ne podudara s površinskom aktivnošću.
Između 2006. i 2008, s vrhuncem u januaru 2007, pronašli su suptilan, ali ogroman dipolni uzorak: jaču gravitaciju u jednom pojasu i slabiju odmah do njega, protežući se oko 7.000 kilometara iznad istočnog Atlantika. Takav uzorak ukazuje na preraspodelu mase, a ne samo na njeno dodavanje ili uklanjanje. Signal je postao još intrigantniji jer se podudarao s trzajem u Zemljinom magnetskom polju u istom području, zabeleženim drugim satelitima, poznatim kao geomagnetski trzaj. Veruje se da su takve promene rezultat procesa duboko unutar planete, blizu ili čak u tekućem spoljnom jezgru.
Istraživači su modelirali različite scenarije da bi utvrdili može li se gravitaciona anomalija povezati s površinskim procesima, s posebnim naglaskom na pomicanje vode. Ne samo da modeli nisu objasnili lokaciju, razmere ili vreme anomalije, već bi količina vode potrebna za stvaranje takvog signala bila fizički nemoguća. Nakon što su isključeni površinski procesi, timu je preostalo da utvrdi koji su procesi duboko ispod površine mogli biti odgovorni.
Najzastupljeniji mineral u Zemljinom plaštu je bridgmanit. Pod određenim uslovima, on može proći faznu tranziciju, prelazeći iz jedne kristalne strukture u drugu. To znači da se atomi unutar minerala preslažu u drugačiju konfiguraciju pod izuzetno visokim pritiscima i temperaturama koji se prirodno nalaze samo na granici jezgra i plašta. Ova promena u strukturi uključuje značajnu promenu gustoće materijala, što bi relativno brzo preraspodelilo masu u tom području i proizvelo dramatične pomake u gravitacionom polju iznad. Ovo bi takođe moglo objasniti i geomagnetski trzaj koji se dogodio u isto vreme.
Iako rad tima tek treba biti potvrđen, postoje i druge implikacije. Seizmički podaci otkrili su čudno gomilanje materijala blizu Zemljinog jezgra koje se čine drugačijima od okolnog materijala. Predložena lokacija faznog pomaka koji je uzrokovao anomaliju 2007. godine nalazi se vrlo blizu jedne od tih nagomilavanja, što bi moglo značiti da su ta dva fenomena povezana.
„Analizirajući vremenske serije gravitacionih gradijenata dobijenih iz misije GRACE, identifikovali smo anomalni signal gravitacionog gradijenta velikih razmera u istočnom Atlantskom okeanu, maksimalan početkom 2007. godine, koji se ne može u potpunosti objasniti površinskim izvorima vode niti tokovima tečnog jezgra”, pišu istraživači. „To nas navodi na pretpostavku da bi barem deo ovog signala mogao odražavati brze preraspodele mase duboko u planeti.” Koliko su česte ove preraspodele mase i kako se uklapaju u širi kontekst dinamike Zemljine unutrašnjosti tek ostaje za izučavanje. Istraživanje je objavljeno u časopiGeophysical Research Letters.
(Indek
