Kako je srpski dečak iz Bosne postao jedan od najmoćnijih ljudi u Osmanskom carstvu?
Iako se ne zna njegov tačan datum rođenja već samo godina – 1506, život Bajice Nenadića iz Sokolovića je nakon odvođenja dankom u krvi dobio novi smer.Za vreme Osmanskog carstva, postojao je sistem prikupljanja zdravih i jakih dečaka. Njegovo ime je danak u krvi ili devširma i podrazumveo je odvođenje hrišćana iz novoosvojenih teritorija, kao vid oporezivanja u cilju stvaranja pešadijskih trupa odanih osmanskom sultanu.
Uglavnom su to bili dečaci uzrasta od 14 do 18 godina, mada se nekada dešavalo da budu i dosta mlađi. Međutim, koliko god godina imali, morali su da budu pametni, snažni i zdravi – zbog čega su pojedine majke sakatile svoju decu. Vremenom je veliki broj njih doživeo sudbinu odvođenja iz matične porodice i preuzimanja islama, nakon čega su morali da prođu određenu obuku i prilagode se novom načinu života. Jedan od njih je bio i Bajica Nenadić iz sela Sokolovići u Hercegovini, dečak pravoslavne veroispovesti koji će kasnije postati poznat kao Mehmed-paša Sokolović. Sa samo 15 godina, on je odveden dankom u krvi u janičare i od tog trenutka kreće njegov uspon ka najvišim pozicijama u carstvu.
„Njegova reputacija se promenila onog trenutka kada je zahvaljujući snažnoj konstituciji spasio od utapanja sultaniju Hurem, nakon što se njen brod nasukao. Zahvalna sultanija se od tog trenutka postarala da napreduje od čuvara dvorske kapije pa sve do položaja velikog vezira.”
Nakon smrti Hajrudina Barbarose 1546. godine, Mehmed Sokolović zauzeo je njegovo mesto i postao prvi čovek mornarice iako nije imao nikakvo prethodno pomorsko iskustvo. Sve ukazuje da je imao veliku podršku Rustem-paše, ali i žena iz harema sultana Sulejmana Veličanstvenog. Pre svega ovo se odnosi na Sulejmanovu ženu Hurem i zajedničku ćerku Mihrimah koja je ujedno bila i Rustem-pašina žena.
Postoje mletački izvori koji objašnjavaju na osnovu čega je on u stvari i zaslužio njihovo poverenje: „Njegova reputacija se promenila onog trenutka kada je zahvaljujući snažnoj konstituciji spasio od utapanja sultaniju Hurem, nakon što se njen brod nasukao. Zahvalna sultanija se od tog trenutka postarala da napreduje od čuvara dvorske kapije pa sve do položaja velikog vezira.”
(Wikimedia Commons)
Po naređenju Mehmed-paše Sokolovića izgrađen je most u Višegradu, 1571. godine, i još nekoliko u Bosni i jedan u Crnoj Gori. U Sokolovićima je izgradio džamiju, a veruje se da je bio ktitor i mnogih česmi od kojih je napoznatija ona na Kalemegdanu.
Manje od tri godine će mu biti potrebne da preuzme ulogu beglerbega Rumelije, iako niko nije mogao da ospori njegovu sposobnost upravljanja ili čak dobrog ponašanja i ratovanja u maršu od Erzuruma do Nahčivana kao i osvajanju nekoliko usputnih tvrđava. Nakon povratka sa fronta, sultan Sulejman mu dodeljuje i titulu trećeg vezira 1555. godine, čime stupa u carsko veće – divan.
Narednih godina je vredno radio da se popne za još jednu stepenicu u hijerahiji, pa je nakon 1561. godine i smrti Rustem-paše nasledio Semiz Ali-pašu na mestu drugog, a ubrzo potom zauzeo i njegovo mesto prvog vezira.Ovu funkciju je obavljao i za vreme dva naredna sultana, dok mu je njegova sposobnost prebacivanja vlasti bez većih problema nakon smrti Sulejmana donela mesto najmoćnijeg čoveka unutra granica Osmanskog carstva za vreme vladavine Selima Drugog.
Međutim, kako se Selim pokazao nesposobnim vladarem a nakon dolaska na vlast sultana Murata Drugog, njegova popularnost drastično opada, zbog čega je zamenjen Kodža Sinan-pašom tokom 1579. godine. Ubrzo potom, na njega je izvršen atentat i sahranjen je u turbetu pored Ejup džamije u Istanbulu.
(Nacionalna geografija)
