Kolosalna eksplozija pre 13.000 godina izazvala je klimatske promene i iz temelja promenila živote tadašnjih ljudi. Kosmička katastrofa preoblikovala je sudbinu ranih lovaca-sakupljača, pokrenuvši nastanak poljoprivrede, otkrivaju čak četiri nova opsežna istraživanja.
Pre gotovo 13 hiljada godina život ranih lovaca-sakupljača u Siriji drastično se promenio. Usred uobičajenog svakodnevn og sakupljanja hrane i lova, ogromna vatrena kugla zaparala je nebo.Taj nebeski posetilac eksplodirao je u vazduhu zaglušujućom snagom, oslobađajući udarne vazduhu koji su odjknuli površinom planete, ostavljajući za sobom trag porušenih stabala i naselja.Nova istraživanja ukazuju da je taj kataklizmični događaj bio katalizator rađanja poljoprivrede u Siriji, bitnog prilagođavanja za opstanak tadašnje zajednice. Ta istraživanja objavljena su u časopisu Science Open pod temomAirbursts and Cratering Impacts.
Globalni konzorcijum naučnika predstavio je uverljive dokaze utemeljene na analizi slojeva sedimenta sa neolitskog nalazišta Abu Hurejra. To mesto, otkriveno sedamdesetih prošlog veka, sada leži potopljeno ispod jezera Asad, zbog izgradnje brane na reci Eufrat. Abu Hurejra je poznata po pružanju najranijih dokaza o prelazu tadašnjih ljudi s lova i sakupljanja na poljoprivredu. Istraživači suopisali četiri rigorozno recenzirana istraživanja, koja doprinose hipotezi uticaja mlađeg drijasa. Ta sporna hipoteza pretpostavlja da je kosmički udar pokrenuo razdoblje mlađeg drijasa – iznenadni, ozbiljni i dugotrajni prekid zagrevanja Zemlje.
„Predstavljamo značajne nove kvantitativne dokaze i tumačenja koja podržavaju hipotezu da su fragmenti kometa izazvali gotovo globalne promene klime pre otprilike 12.800 godina, a jedan vazdušni udar uništio je selo Abu Hurejra”, objašnjavaju autori tih istraživanja.Slojevi sedimenta otkrili su mnoštvo uvida, uključujući promene u sakupljanju biljaka tokom toplijih, vlažnih dana koji su prethodili klimatskoj smeni mlađeg drijasa, i hladnije i sušnije uslove nakon toga.Podaci uključuju promene u arhitekturi zgrada, ishrani, ranim fazama ustrajnog gajenja domaćih žitarica i mahunarki i početno držanje stoke u oboru, označavajući začetak održive poljoprivrede i pripitomljavanja životinja, napominju autori.
Arheolog Endru Mur i saradnici iz Instituta za tehnologiju Ročester, sproveli su u prvoj od četiri studije opsežnu analizu i identifikovali slomljena zrnca kvarca, što ukazuje na udar i velike vatrene oluje. Džejms Kenet, naučnik za Zemlju sa Kalifornijskog univerziteta Santa Barbara, naglašava važnost fragmenata kvarca. Kvarc nastao takvim šokom je dobro poznat i verovatno je najsnažniji pokazatelj kosmičkog događaja. Istraživači su u svojim naučnim radovima, takođe, ispitivali morfologiju preloma šokiranog kvarca u niskom pritisku. Preliminarna istraga potvrdila je pukotine niskog udara u kvarcnim stenama u meteorskom krateru, koji je nastao udarom meteorita Berindžer.
Slični lomovi se pojavaljuju u kvarcu podvrgnutom nuklearnim eksplozijama u vazduhu, čak i bez stvaranja udarnog kratera. To pokazuje da bi asteroid ili kometa koji se raspada blizu Zemljine površine mogao izazvati lomove kroz udarne talase koji su prostrujali planetom. „Prvi put predlažemo da je šok u kvarcnim zrncima izloženim atomskoj detonaciji u biti isti kao i kod kosmičke eksplozije na malim visinama i niskom pritisku”, naglašava Kenet.
Druga studija predstavlja uvodnu identifikaciju udarno razlomljenog kvarca u sloju sedimenta Abu Hurejra na početku razdoblja mlađeg drijasa. Dubinska analiza otkrila je paralele između nekih zrna kvarca u ovom sloju, onih pronađenih u nuklearnim eksplozijama i onih u meteorskom krateru.Većina ovih kvarcnih zrnaca izdržala je temperature iznad 1.713 Celzijusova stepena, što je više od one na kojoj se a kvarc topi. Verovatno su bile više temperature, potencijalno premašivši tačku vrenja od 2.200 Celzijusova podeljka.Ti ekstremni uslovi doveli su do lomljenja i topljenja kvarcnih zrnaca, što je popraćeno uvođenjem otopljenog silicijuma u pukotine. Kada se ovaj nekristalni silicijum-dioksid nađe u razlomljenim stenama, on služi kao jasan pokazatelj udara, razlikujući ga od sporih tektonskih pomaka.
Treća studija otkrila je sićušne dijamante, jedinstvene kristale i majušne kuglice koje se sastoje od silicijum-dioksida i gvožđa u sloju sedimenta koji označava granicu razdoblja mlađeg drijasa. Neki od tih materijala mogli su nastati samo u uslovima povišene temperature ili pritiska, što je van mogućnosti ljudske tehnologije u to vreme. Posebna tvar, minijaturne kuglice poznate kao otopljeno staklo, čini otprilike 1,6 posto sedimenta. Otkrivene su na alatima, kostima i glinenim zidovima, naglašavajući duboki poremećaj u pradavnom selu. Neki fragmenti, čak, nose zamršene otiske biljaka. Naučnici nisu pronašli analogan materijal u hiljadama godina starim sedimentima koje su ljudi taložili iznad graničnog sloja mlađeg drijasa.
Konačna, četvrta studija pruža nove dokaze koji uspostavljaju neposrednu vezu između kosmičkog udara, promene u okolini i značajne transformacije u ljudskim društvima. „Naše istraživanje otkriva spore promene u ljudskom korišćenju mesta stolećima do i neposredno nakon početka mlađeg drijasa, isprekidane naglom promenom odmah na početku tog razdoblja”, ističu autoritvrdeći da su ti pomaci proizašli iz fragmentacije velike komete prečnika približno 100 kilometara. Taj događaj je verovatno pokrenuo znatne klimatske promene na severnoj Zemljinoj hemisferi.Došlo je do promene: od vlažnijih uslova s različitim izvorima hrane za lovce-sakupljače do suvih, hladnijih kada više nisu mogli preživeti samo kao lovci-sakupljači. Tada su počeli da uzgajaju ječam, pšenicu i mahunarke.
(Ilustracija Getty Images)
(Zimo)
